Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

8.1-chizm a.  Boshqaruv  tizim idagi  axborot  aloqalari.
Boshqaruvchi  organ  boshqariluvchi  obyektning  holati  ham da 
boshqariluvchi  o by ekt  bogMiq  boMgan  tashqi  m uhit  holati  haqida 
axborotlar  olib  turadi.  Bu  axborot  boshqaruvchi  organ  tom onidan 
qabul  qilinadi  va  shu  axborot  asosida  u  boshqaruvchi  axborot  (qa- 
ror, buyruq)ni ishlab chiqadi.  Shundan keyin axborot boshqariluvchi 
obyektga ta ’sir o ‘tkazadigan boshqaruvchi  tizim ning ijroiya  organi- 
ga yuboriladi va bajarilishi  nazoratga olinadi.
Shunday 
qilib, 
boshqaruv  tizim ida 
axborotni 
uzatish, 
olish,  qayta  ishlash  va  berish  jarayoni  am alga  oshiriladi.  Ishlab 
chiqarishning  borishi  to ‘g ‘risidagi  ichki  axborot  boshqaruvchi 
tizim ga m uttasil kelib  tushadi.  Bu:
•  ish o ‘rinlariga xom   ashyoning kelib tushishi;
•  stanok, uskun alam ing   ishlashi;
•  ishchilarning  ishlab  chiqarish  normalarini  bajarishi;
•  tayyorlangan buyum lar miqdori  va ularning sifati;
•  m ahsulotlarni  sotish haqidagi axborotlar;
130

---

Tashqi  axborotlar,  y a’ni:
•  yuqori 
tashkilotlardan 
olinadigan 
farm oyish, 
q aror 
v a 
topshiriqiar;
•  m ahsulot iste’molchilarining talablari;
•  boshqa korxonalam ing ilg‘or tajribalari;
•  raqobatchilarning xatti-harakatlari;
•  bozorlardagi  holat va m uvozanat;
•  inflyatsiya va ishsizlik darajasi;
•  budjetga  to ‘lovlar  va  boshqa  m a ’lum otlar  shu  turkum dag i 
axborotlar  sirasiga  kiradi.  B ular  tashqi  m uam m olardan  kelib  
chiquvchi  axborotlar hisoblanadi.
A gar  korxona  ichida  axborot  oqim larining  kelishi  va  tash q i 
dunyo  bilan  aloqalar  buzilsa,  korxonaning  yashashi  x a v f  o stid a  
qoladi.
Boshqarishda 
foydalaniladigan 
va 
bajarilishi 
u c h u n  
uzatiladigan  axborotlarga  quyidagi  talab lar  q o ‘yiladi:  ishonchlilik; 
tushunarli, bir m a ’nolilik; tezkorlik;  to ‘liqlik; tejamlilik.
Hozirgi  davrda  rahbar  boshqaruv  ishlarida  tashabbus  va 
om ilkorlik  k o ‘rsatishi,  tezkorlik  bilan  ish  olib  borishi,  v a z iy a t 
o ‘zgarishini o ‘z vaqtidapayqash, resu rslar bilan m anyovr qila olish i, 
har bir aniq sharoitda maqbul qaror qabul qilishi zarur. B uning u c h u n  
rahbar ish o n chli va m azm unli  axborot olib turishi  lozim.  O rtiq cha, 
befoyda  axborot  rahbar  ishini  qiyinlashtiradi,  ortiqcha  m ehnat  v a  
vaqt va sarflashga olib keladi.
A xborot  tu sh u n a rli  boMishi  kerak,  chalkash,  bir-biri  bilan 
taqqoslab  b o ‘lmaydigan  ko‘rsatkichlar  to ‘g ‘ri  rahbarlik  qilishg a  v a 
o ‘z  vaqtida  qaror  qabul  qilishga  putur  yetkazadi.  A xborotning  o ‘z 
vaqtida  kelishi  va  o ‘z  vaqtida  bajaruvchilarga  yuborilishi,  y a ’ni 
tezkorlig i ham  ju d a  muhimdir. U boshqaruvjarayonining, binobarin , 
ishlab chiqarishning uzluksiz borishiga yordam  beradi.  Shuningdek, 
dastlabki  axborotni  boshqarish  turli  m aqsadlar  uchun  o son  
o ‘zgarish,  undan  boshqaruvning  barcha  b o ‘g ‘inlarida  foydalanish 
mumkinligi,  axborotning  uzil-kesil  ishlanishi,  undan  q o ‘sh im ch a 
ishlov  berm asdan foydalanish ham   k atta a'namiyatga ega.
131

---

Boshqarish  organlari  m a’lum otlar  qabul  qiluvchi  texnika 
vositalari 
bilan 
qanchalik 
mukammal 
ta ’m inlangan 
bo‘Isa, 
rahbarlarga  ortiqcha,  befoyda  ma’lum otlar  shunchalik  kam   kelib 
tushadi.  Bu  esa,  o ‘z  navbatida  axborot  oqim idagi