1-2-ma’ruza

q
ac 
+ q
bc
 – Q
c 
– q
ci
 =0 
  
bu yerda tugunga oqib kelayotgan suv ( q
ac
 va q
bc
 ) musbat ishora bilan, tugundagi 
sarf (Q
c
) va undan oqib chiqayotgan suv  q
ci 
 manfiy ishora bilan olingan. 
Tarmoqlangan  tarmoqning  uchastkalari  bo’ylab  harakatlanayotgan  suv 
miqdorini  boshqarish,  yoki  uning  haqiqiy  sarfini  aniqlash  uchun  Kirxgofning 
ikkinchi qonunidan foydalaniladi. Bu qonunga asosan har qanday tarmoqda bosim 
yo’qolishlarining algebraik yig’indisi nulga teng bo’ladi. 
  

sign(h
in
)h
in
=0        
bu yerda jami - xalqani hosil qiluvchi barcha uchastkalarida tegishli 

Sign(h
in
) shu 
xalqadagi  musbat  ishorali,  hadlarni,  yahni  shu  i-n  uchastkada  bosim  kamayib 
boradigan  va  manfiy  ishorali  (shuning  teskarisi)  uchastkalarini  hisobga  oladi. 
Masalan. II - xalqada: 
 
                                                    h
ac
+h
ci
+h
ad
-h
di
=0                   
 
Kirxgoffning ikkinchi qonuniga ko’ra tarmoqlangan konturda 

h=0 bo’lishi 
kerak.  Mahlumki,  suv  uzatish  tarmoqlarida  dastlabki  taqsimlash  ishlari  natijasida 
bu talabni qoniqtirmaydi, yahni:  
                                                           

h = ∆h                 
 
bu  yerda    ∆h  –  xalqa  uchastkalarining  bosim  yo’qolishi  bo’yicha  bog’lanmaslik 
ko’rsatkichi bo’lib  ∆h

0. 
Suv  tarqatish  tarmog’ini  gidravlik  hisoblash  natijasida  ∆h  ko’rsatkichining 
qiymati 0 ga yaqinlashtiriladi, lekin uni aynan teng bo’lishi shart emas. Ko’rsatkich 
mahlum bir halqa uchun  ∆h ≤ 1,0 m bo’lishi tarmoq ishini ishonchlilik darajasini 
tahminlaydi. 
Hisoblashni boshlashdan oldin suv sarfi taqsimlanadi, ushbu sarflar bo’yicha quvur 
diametrlari tanlanadi. Xalqasimon suv uzatish tarmog’ini hisoblashning bir qancha 
usullari  mavjud  bo’lib,  ularning  barchasi  kvadrat  tenglamalarni  yaqinlashish 
usullari bilan yechishga olib keladi va ko’p mehnat talab qiladi, ayniqsa ko’p xalqali 
tarmoqlar  uchun.  SHuning  uchun  xalqasimon  suv  uzatish  tarmog’ini  hisoblashda 
EXM dan keng foydalaniladi. 
 
Bunda  suv  tarqatish  tarmog’i  bir  necha  bor  hisoblanishi  kerak,  yahni: 
maksimal xo’jalik suv istemoli: yong’inga qarshi (o’t o’chirish) suv sarfi va agar 
suv  bosim  minorasi  tarmoq  oxirida  joylashganda  tranzit  suv  sarfini  o’tkazib 
yuborish uchun. 

---