1-2-ma’ruza

2. Tarmoqlardagi bosim yo’qolishini aniqlash 
     Bir  metr  quvur  uzunligi  bo’yicha  bosim  yo’qolishi  QMvaQ  2.  04.  02  -96  ga 
asosan v=1,2 m/s bo’lganda 
 
i = 0,00148 
3
,
0
2
,
5
2
867
,
0
1





 
v
d
q
p
  (43)  v > 1,2 m/s , bo’lganda esa: 
 
i= 0,001735 
3
,
5
2
p
d
q
      (44)    kabi aniqlanadi. 
 
 
i – 1 m kuvur uzunligi bo’yicha bosim yo’qolishi; 
 
d
r
 – quvurning hisobli  diametri, mm; 
 
q – hisobli suv sarfi, l/s. 
     U holda quvur uzunligi bo’yicha bosim yo’qolishi:   
 
h=i

l   (45)    kabi topildi. 
 
     Yuqolgan  h  bosimning  l  uzunlikka  nisbati  oqimining  gidravlik  nishabligi  deb 
ataladi, yahni:                    
i =
l
h
,            
 
     Odatda suv tarqatish tarmoqlari uchun 0,004 

 i 

 0,012; 0,8 

 

 

 1,8 m/s. Suv 
tarqatish  tarmoqlarida  bosim  (energiya)  asosan  mahalliy  qarshiliklar  va  uzunlik 
bo’ylab  gidravlik  ishqalanish  hisobiga  yo’qoladi.  Demak,  ikki  kesma  oralig’ida 
yo’qolgan bosim uzunlik bo’ylab h
l
 va mahalliy qarshiliklar h
m
 hisobiga yo’qolgan 
bosimlar yig’indisidan iborat yahni: 

---

 
                                                  h
1-2
 = h
l
 + h
m
   ,                   
 
     Mahalliy  qarshiliklar  deb,  oqimning  har  qanday  deformatsiyasiga,  yahni 
ko’ndalang kesim va yo’nalish o’zgarishiga olib keladigan qarshiliklarga aytiladi. 
Bu qarshiliklar tufayli yo’qoladigan bosim quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:        
                                                            h
m
 =ξ
g
2
2

 ,       
 
bu yerda:  ξ  - mahalliy qarshiliklar koeffitsienti. 
     Uzunlik  bo’yicha  yo’qoladigan  bosim  suyuqlikning  (suvning)  harakati 
davomida  quvur  devorlariga  ishqalanishi  natijasida  hosil  bo’ladi.  Bu  ko’rsatkich 
suvning  harakat  tezligiga  va  quvurning  o’lchamlariga  bog’liq  holda  o’zgaradi. 
Uzunlik bo’yicha yo’qolgan bosim Darsi - Vaysbax ifodasi yordamida quyidagicha 
aniqlanadi: 
                                   


he
 
d
l
 
g
2
2

 ,            
                                                                   
bu yerda:               

 - gidravlik ishqalanish koeffitsienti; 
  l - quvur uzunligi; 
 d – quvur diametri; 
 

 - suvning harakat tezligi; 
 g -  erkin tushish tezlanishi; 
     Uzunlik  bo’yicha  yo’qolgan  bosim  h
l
-  suyuqlik  harakatlanayotgan  muhitga, 
yahni  quvur  devorlarining  g’adir  -  budurligiga  va  suyuqlikning  qovushqoqligina 
bog’liq.  Demak,  gidravlik  hisoblarda  quvurning  qanday  ashyodan  tayyorganligi 
muhim ahamiyatga ega.