Ma’ruza №2 Kon jinslarini shpur va skvajinalar burgulash yordamida parchalash usullari

termik  va  kombinastiya 

usulida

 

tog’  jinsida 

Burgilashning  olovli  usuli  –  termik  usuliga  kiradi.  Asosan  mexnat  unumdorligi 

katta  bo’lgan  ochiq  kon  ishlarida  va  tarkibida  kvarstdan  tashkil  topgan  tog’ 

jinslarida skvajinalarni Burgilash uchun ushbu Burgilash usuli keng qo’llaniladi. 

Burgilashning

  portlatish  usulida

  asosan,  tog’  jinslarini  ketma-ket 

portlatishga  asoslangan  va  qattiq,  juda qattiq tog’  jinslarida  skvajina  Burgilashga 

asoslangan.  Tog’  jinsining  effektiv  maydalanishi  asosan  portlovchi  moddaning 

brizantligi, zichligi va detonastiya xarakteristikasiga bog’liqdir.  

---

Burgilash dastgohlari va portlovchi skvajinalarni  

Burgilash texnologiyasi. 

Skvajinada qazish joyiga emiruvchi kuchlanishning ta’siri xarakteriga qarab, 

Burgilash uchun qo’llaniladigan dastgoxlarni uchta guruxga bulish mumkin. 

Birinchi  guruhga  –  skvajinada  qazish  joyiga  mexanik  ta’sir  ko’rsatilishini 

ta’minlovchi dastgohlar kiradi. 

Ikkinchi guruhga – skvajinada qazish joyiga termik yoki gidravlik portlatish 

ta’sirini  kursatuvchi  stanoklar  kiradi.  Foydali  qazilmalarni  ochiq  usulda  qazib 

olishda (karerlarda) bu guruxdan faqatgina termik (olovli) ta’sir etuvchi dastgohlar 

(SBO turdagi) qo’llaniladi. 

Uchinchi  guruh  stanoklariga  –  qazish  joyiga  kombinastiyali  ta’sir 

kursatuvchi dastgoxlar kiradi. 

Burgilash  dastgohlarining  barcha  turalari  uchun  amallar  bajarilishining  ketma-

ketligi Burgilash texnologiyasi bilan belgilanadi.  

Portlatishga tayyorlanayotgan blokni Burgilashda quyidagi amallar bajariladi:  



 

Parmalash  dastgohini  skvajinani  qazish  uchun  muljallangan  joyga 

urnatish;  



 

Xususiy Burgilash  



 

Skvajina chuqurlashgani sayin Burgilash stavini uzaytirib borish;  



 

Burgilash stavini ajratib olish;     



 

Eyilgan (ishdan chiqqan) Burgilash asbobini almashtirish;  



 

Dastgohni keyingi skvajinani Burgilash joyiga o’tkazish. 

Skvajinalarni  Burgilashning  texnik  tezligi  –  deb  faqatgina  sof  Burgilash  

uchun keyingi vaqtda olingan Burgilash hajmiga aytiladi.  

Skvajinalarni  SBR  rusumli  dastgoxlar  bilan  burg’ulaganda  qattiq  qotishma  bilan 

armirovkalangan keskichli koronkalar qo’llaniladi.  

Qayishqoq-zich jinslarga (P

v



4) Burgilash ishlari olib borilganda, qattiq qotishmali 

plastinkalar  bilan  armirovkalangan  va  tosh  emiruvchi  keskichlari  qiya 

joylashtirilgan  koronkalar  qo’llaniladi  va  shu  keskichlarning  qiya  joylashtirilishi 

hisobiga koronkaning uz yunalishini o’zgartirmasligi ta’minlanadi. 

Mustahkamligi yuqoriroq bulgan (P

6

=6) tog’ jinslarida Burgilash ishlari olib 

borilganda  olmosli  qattiq  qotishmali  shtirlari  uzlukli  joylashtirilgan keskichlardan 

foydalaniladi. 

Skvajinalarni  aylantirib  burg’ulovchi  dastgohlarning  tuzilishi  anchagina 

oddiy,  bir  joydan  ikkinchi  joyga  kuchirishga  qulay  va  ularning  og’irliklari  ham 

---

katta emas. SBR-125 rusumli dastgohlarni kursatkichi P

6



4 bulgan tog’ jinslarida 

qo’llash  maqsadga  muvofik  hisoblanadi.  Dastgohning  sof  Burgilash  uchun 

sarflangan  vaqti  –  smena  umumiy  vaqtining  35-40%  ni  tashkil  etadi.  SBR-160 

rusumli dastgoh qo’llanilganda sof Burgilash vaqti – umumiy smena vaqtining 50-

55% ni tashkil etadi va P

6

=3



5 bulganda bu dastgohning mehnat unumdorligini  – 

120m/sm ni va undan kuproqni tashkil etishi mumkin. 

SBR-125  va  SBR-160  rusumli  dastgohlar  ko’proq  kumir  konlarida  va 

qurilish materiallarini qazib chiqaruvchi karerlarda qo’llaniladi. Kumir konlaridagi 

Burgilash ishlarining 35% gacha shu rusumdagi dastgohlarga tug’ri keladi. 

SBSh  rusumli  sharoshkali  dastgohlarda  tog’  jinslarini  emiruvchi  asbob 

sifatida  tishli  dolotalar  yoki  shtirlar  bilan  ishlatilib,  ular  yordamida  tog’  jinsidan 

parchalar  ajratiladi  va  havo  yoki  suv-havo  qo’shilmasi  yordami  qazish  joyidan 

chiqarib  tashlanadi.  SBSh  rusumli  dastgohlarni  kursatkichi  P

6

=6



15  bulgan  tog’ 

jinslarida qo’llab, yaxshi natijalarga erishish mumkin. 

Sharoshkali  dastgohlar  bilan  burg’ulanganda  ko’rsatkichi  P

6

=



15  bulgan 

tog’ jinslarida unumdorlikni 50-60 m/smenagacha etkazish mumkin. 

Sharoshkali dastgohlar og’irligiga va hosil qila oladigan uqli kuchlanishiga qarab: