Zoologiya uzb 2017. indd

2
1
3
27-rasm. Yomg‘ir 
chuvalchangining
ayirish sistemasi:
 
1 – ayirish naychalari; 
2 – naychalar ning tana bo‘sh -
lig‘iga ochiladigan uchi; 3 – 
naychalarning teri sirtiga ochi-
ladigan uchi

---

50
V bob. Halqali chuvalchanglar tiрi
lan birga naychalarga o‘tadi va teridagi teshikchalar orqali chiqarib 
yuboriladi.
Halqali chuvalchanglarning xilma-xilligi va ahamiyati.
 Halqali 
chuvalchanglar tabiatda katta ahamiyatga ega. Yomg‘ir chuvalchang-
larining 180 dan ortiq turi bor. Ular tuproqni yumshatib, suv va 
havo o‘tishini yaxshilaydi, chirindiga boyitadi. Bir gektar maydonda 
chuvalchanglar bir yil davomida 250–600 t tup 
roqni qayta ishlab 
berishi aniqlangan. Yomg‘ir chuvalchanglari 
ning ayrim turlaridan 
chorvachilik va uy-ro‘zg‘or chiqindilarini qayta ishlab, sabzavot va 
poliz ekinlari uchun qimmatli o‘g‘it hisoblanadigan biogumus  olishda 
foydalaniladi. Yomg‘ir chuvalchanglarining o‘zi ham qushlar, ayrim 
sutemizuvchilar va tup 
roq hayvonlari uchun oziq bo‘ladi. Ular uy 
parrandalari uchun oqsilga boy bo‘lgan to‘yimli oziq hisoblanadi. 
Parrandalar ozig‘iga chuvalchanglar qo‘shib berilganda ular ko‘p 
tuxum qiladi.
Chuchuk suvlarda yashaydigan kam tukli qizil chuvalchanglar 
(28-rasm) suvni har xil ifloslikdan tozalab, sanitarlik vazifasini baja-
radi. Ular turli suv hayvonlari, shu jumladan, baliqlar uchun asosiy 
oziq hisoblanadi. Chuchuk suv chuvalchanglari akvarium baliqlari 
uchun yemish sifatida ko‘paytiriladi.