O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Qayta tiklash
   bu, faoliyat yuritayotgan korxonani ma’naviy va jismoniy eskirgan 
kurilma 
va 
asbob-uskunalarni 
ishlab 
chiqarishni 
mexanizasiyalashtirish 
va 
avtomatlashtirish,  texnologik  bo‘g‘inlar  va  yordamchi  xizmatdagi  nomutanosibliklarni 
yo‘kotish  yo‘li  bilan  almashtirish  yordamida  to‘liq  yoki  qisman  o‘zgartirishni  anglatadi. 
Qayta tiklashda eski sexlar o‘rniga yangi sexlarni kurishga ruxsat beriladi.  
Texnik  qayta  qurollantirish  alohida  ishlab  chiqarish  turlarini  zamonaviy  talablarga 
asosan  yangi  texnika  va  texnologiyalarni  kiritish,  ishlab  chiqarish  jarayonlarini 
mexanizasiyalashtirish va avtomatlashtirish, eskirgan kurilma va uskunalarni yangilash va 
almashtirish,  ishlab  chiqarish  tuzilmasi  va  tashkil  etilishini  yaxshilash  yo‘li  bilan, 
korxonaning  texnik  darajasini  oshirish  bo‘yicha  chora-tadbirlar  majmuasidir.  U  ishlab 
chiqarish  intensivligini  kuchaytirish,  ishlab  chiqarish  quvvatlarini  oshirish  va  ishlab 
chikarilayotgan maxsulotlar sifatini yaxshilashga yo‘naltirilgan.  
Moliyaviy  resurslar  va  er  tankisligi  sharoitlarida,  ikkinchi  tomondan  esa,  mavjud 
ishlab  chiqarish  quvvatlaridan  unumlirok  foydalanish  uchun  yangi  kurilishni  nisbatan 
cheklangan xolatda, asosan juda zarur xollardagina amalga oshiriladi. SHu sababli bugungi 
kunda investitsiyalarning eng ko‘p tarkalgan yo‘nalishlari  sifatida, umuman olganda yangi 
turdagi  maxsulot  ishlab  chiqarishni  xam  ko‘zda  tutuvchi  mavjud  ishlab  chiqarishni 
kengaytirish, qayta tiklash va texnik jixatdan qayta qurollantirishni ko‘rsatish mumkin. 
YAngi  kurilish  xamda  mavjud  ishlab  chiqarishni  kengaytirish  va  qayta  tiklashga 
yo‘naltiriluvchi kapital ko‘yilmalar asosan kuyidagi elementlardan iborat bo‘ladi: 
" 
kurilish-montaj ishlari xarajatlari; 
" 
mashina va uskunalar sotib olishga sarflanuvchi xarajatlar; 
" 
loyiha kidiruv va boshqa ilmiy ishlanmalarga sarflanuvchi xarajatlar. 
Kapital ko‘yilmalarning yuqoridagi turlari investitsiyalarning texnologik tuzilmasini 
tavsiflaydi.  Xozirgi  paytda  iqtisodiyot  rivojlanishiga  kiritiluvchi  kapital  ko‘yilmalarning 
umumiy xajmida kuyidagi tuzilma vujudga keldi:  
kurilish-montaj  ishlari  xarajatlari  -  55-60%,  mashina  va  uskunalar  sotib  olishga 
sarflanuvchi  xarajatlar  -  35-30%,  loyiha  kidiruv  va  boshqa  ilmiy  ishlanmalarga 
sarflanuvchi xarajatlar - 10%. 
Kapital  ko‘yilmalarning  mulk  shakliga  ko‘ra  tuzilmasi      bu,  investitsiyalarning 
davlat,  aksiyadorlik,  ko‘shma,  ijara  va  boshqa  turdagi  jamoa  korxonalari  o‘rtasida 
taksimlanishidir.  Kapital  ko‘yilmalarning  samarali  tuzilmasi  ularni  tejash,  eng  kam 
xarajatlar bilan eng ko‘p foyda olishga tengdir. 

---

189 
 
Investitsiyalarning  takror  ishlab  chiqarish  tuzilmasi  yangi  kurilish  xamda  mavjud 
ishlab  chiqarishni  kengaytirish,  qayta  tiklash  va  texnik  jixatdan  qayta  qurollantirishga 
sarflanuvchi xarajatlari o‘rtasidagi o‘zaro nisbatni ifodalaydi.