O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

 
 
 
 
 
 
 

---

186 
 
11-mavzu. Korxonaning investitsion  va innovatsion faoliyati (2 soat) 
 
11.1 Investitsiyalashning vazifasi  va iqtisodiy mazmuni 
11.2 Korxona investitsiyalarining manbalari 
11.3 Investitsion loyihalarining samaradorligini baholashning uslubiy asoslari 
11.4.
 Samaradorlikni aniqlovchi ko‘rsatkichlar 
11.5. Korxonalarda innovatsiya faoliyati va innovatsiya 
11.6. 
Korxonada innovatsion faoliyatni tashkil qilish usullari 
11.7.
 Innovatsion loyiha yaratish va amalga oshirishning asosiy bosqichlari 
 
                           1. Investitsiyalashning vazifasi va iqtisodiy mazmuni 
«Investitsiya»  atamasi  lotin  tilidagi    «invest»  so‘zidan  kelib  chiqqan  bo‘lib 
«qo‘yish»,  «mablag‘ni  safarbar  etish»,  «kapital  qo‘yilmasi»  ma’nosini  beradi.  Keng 
ma’noda investitsiya mablag‘ni ko‘paytirib va qaytarib olish maqsadida kapitalni safarbar 
etishni bildiradi. Ko‘pgina hollarda «investitsiya» tushunchasi iqtisodiy va boshqa faoliyat 
ob’ektlariga  kiritiladigan  moddiy  va  nomoddiy  ne’matlar  hamda  ularga  doir  huquqlar 
tarzida  ta’riflanadi.  Investitsiya  deganda  barcha  turdagi  milliy  va  intelektual  boyliklar 
tushunilib,  ular  tadbirkorlik  faoliyati  ob’ektlariga  yo‘naltirilib  daromad  keltirishi  yoki 
biror-bir  ijobiy  samaraga  erishishi  zarur.  Investitsiya  kiritishdan  asosiy  maqsad  daromad 
olish  va  ijobiy  ijtimoiy  samaraga  erishishdir.  Investitsiya  tushunchasiga  yangi  kapitalni 
barpo etish uchun sarflangan xarajat sifatida xam ta’rif berish o‘rinli.  
Investitsiyalar - bu  yangi korxonalar kurilishiga, mashina va asbob-uskunalar sotib 
olishga, ya’ni yangi kapitalni barpo etishga ketgan xarajatlardir.  
Investitsiya tushunchasini to‘la yoritish uchun unga berilgan tariflarni keltirish joiz. 
Investitsiyalar  -  bu  xali  buyumlashmagan,  lekin  ishlab  chiqarish  vositalariga  ko‘yilgan 
kapitaldir.  O‘zining  moliyaviy  shakliga  ko‘ra,  ular  foyda  olish  maksadida  xo‘jalik 
faoliyatiga ko‘yilgan aktivlar xisoblansa, iktisodiy xususiyatiga ko‘ra, u  yangi korxonalar 
kurishga,  uzok  muddatli  xizmat  ko‘rsatuvchi  mashina  va  asbob  uskunalarga  xamda  shu 
bilan bog‘lik bo‘lgan aylanma kapitalning o‘zgarishiga ketgan xarajatlardir. 
Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yukori darajada  daromad 
olish, samaraga erishish maksadida mutlok boshka davlat iktisodiyotining, tadbirkorlik va 
boshka faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklardir. 
Moliyaviy  investitsiyalar  kimmatbaxo  kog‘ozlar,  aksiya  va  obligatsiyalar  sotib 
olish,  pul  mablaglarini  banklarga  foiz  olish  maksadida  depozit  xisob  rakamlariga  kuyish 
bilan ifodalanadi. 
Real  investitsiyalar  pul  mablag‘larini  kapital  kurilish,  ishlab  chiqarishni 
rivojlantirish  va  kengaytirishga  kiritishni  ifodalaydi.  Real  investitsiyalar  korxona,  tarmok 
va butun milliy iktisodiyotining kuch-kuvvatini belgilab beradi. 
Investitsiyalar  avvaldan  uylab  kurilgan  maksad  va  birinchi  urinda  investitsion 
loyixa  asosida  korxona  ishlab  chiqarish  potensialini  mustaxkamlash  va  rivojlantirish 
vazifasini bajaradi. 
  Iktisodiy kategoriya sifatida investitsiya kuyidagicha tasniflanadi: 
"  avaylangan  (birlamchi  jamg‘arilgan)  kapitalni  ko‘paytirish  maksadida  kapitalni 
tadbirkorlik ob’ektlariga joylashtirish; 
"  investitsion  loyixalarni  amalga  oshirish  jarayonida  investitsiya  faoliyati  ishtirokchilari 
o‘rtasida vujudga keladigan iktisodiy munosabatlardir. 
Investitsiya kiritishda, avvalo: 
"  investitsiya faoliyati sub’ektlarning mustakilligi va tashabbuskorligi; 

---

187 
 
"  kiritilayotgan  moddiy  ne’matlarga  investitsiya  makomini  berish  (fukaro  o‘zining 
extiyojlarini kondirish uchun olgan buyumlari investitsiya bo‘la olmaydi); 
"  konun  bilan  belgilangan  investitsiya  faoliyatini  amalga  oshirish  imkoniyati  yaratilishi 
zarur bo‘lib xisoblanadi.