O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

2. Korxonada ishlab chiqarishni tashkil etish prinsiplari, turlari, 
shakllari va usullari 
 
Ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  prinsiplarining  uyg‘unlashuvidan  kelib  chiqib, 
ishlab chiqarishning 3 ta asosiy turini ajratish mumkin: 
- ommaviy 
- seriyali 
- yakka tartibli. 
Ishlab  chiqarish  turidagi  farq  birinchi  navbatda  ish  o‘rinlarining  ta’minlanish 
xarakterida  yoki  boshqacha  qilib  aytganda  ularning  ixtisoslashganlik  darajasida  namoyon 
bo‘ladi. 
SHu nuqtai nazardan barcha ish o‘rinlarini 3 guruhga ajratish mumkin: 
1. Bir xil detallar ustida bir xil operatsiyani bajarishga ixtisoslashgan ish o‘rinlari. 
2. Bir nechta detallar ustida ma’lum bir ketma-ketlikda muntazam ravishda bir nechta 
doimiy operatsiyalarni bajaradigan ish o‘rinlari. 
3. Turli detallar ustida turli vaqtda turli xil operatsiyalarni bajaradigan ish o‘rinlari. 
Birinchi  guruhdagi  ish  o‘rinlari  ko‘prok  ommaviy  ishlab  chiqarishga;  ikkinchi  guruh 
ish  o‘rinlari-seriyali  ishlab  chiqarishga,  uchinchi  guruh  ish  o‘rinlari  esa,  yakka  tartibli 
ishlab chiqarishga xosdir. 
Bir  korxonada  turli  xildagi  ishlab  chiqarish  jarayonlari  turlari  ko‘llanilishi  mumkin. 
Ishlab  chiqarish  tipini  belgilovchi  belgilardan  asosiysi  bir  turdagi  maxsulotni 
konsentratsiyalash  darajasi  bo‘lganligi  sababli,  ishlab  chiqarish  turi  va  ish  o‘rnini 
ta’minlanish koeffitsienti orasida ma’lum bog‘lanish mavjud.  
Ish o‘rnining ta’minlash koeffitsienti kuyidagiga teng:   
 
                 
258
,
0
4080
37
,
2850
=
=
К
(yirik seriyali ishlab chiqarish). 
 
SHunday qilib korxona ixtisoslashuvi bir turdagi maxsulot ishlab chiqarish ko‘lamini 
belgilaydi,  bu  esa  ishlab  chiqarish  turini  aniqlaydi.  Ommaviy  ishlab  chiqarishda 
korxonalar bir turdagi va katta xajmdagi maxsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashadi. 
Seriyali  ishlab  chiqarishda  maxsulotning  ayrim  turlari  partiyalab  ishlab  chiqariladi. 
Partiya  miqdoridan  kelib  chikib  yirik  seriyali  va  kichik  seriyali  ishlab  chiqarishga 
ajratiladi. 

---

130 
 
YAkka  tartibli  (individual)  ishlab  chiqarishda  yirik  nomenklaturadagi  maxsulotlar 
ishlab  chikariladi