Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

asta-sekin uni bekor qilish boshlandi.
 
Iqtisodiy  evolutsiya,  iqtisodiy  raqobat,  iqtisodiyotga  ta‘sir  qilishning  iqt i- 
sodiy  usullari  o‗rniga  jamiyatni  boshqarishning  ma‘muriy-buyruqbozlik,  fav- 
qulodda, noiqtisodiy usullari tanlandi. 
Stalin  shaxsiga  sig‗inish,  uni  cheksiz  ulug‗lash  jarayoni  boshlanib,  avval 
muxolifatchilar, keyin esa millionlab begunoh kishilar qatag‗on qilindi. 
 
Industrlashtirish.  1920-yillar  oxiri  —  1930-yillar  boshida  amalga 
oshirilgan eng muhim tadbir mamlakatni industrlashtirish bo‗ldi.  
1928— 1932-yillarga mo‗ljallangan birinchi besh yillik sovet rejali iqtisodiyoti 
davrini  boshlab  berdi.  Besh  yillikning  asosiy  vazifasi  SSSRni  agrar 
mamlakatdan sanoati rivojlangan va kuchli harbiy davlatga aylantirish edi. Juda 
katta kuch va mablag‗ og‗ir sanoatni rivojlantirishga sarflandi. Shu yillari 1500 
ta  yirik  sanoat  korxonalari  qurildi.  Birinchi  besh  yillikd a  sovet  og‗ir 
sanoatining asoslari yaratildi. 
    
Kollektivlashtirish. 1928 — 1933-yillari SSSRda kollektivlashtirish 
deb nom olgan siyosat amalga oshirildi. Buning natijasida qishloqda - gi o‗ziga 
to‗q  dehqonlar,  yer  egalarining barchasi  mulkidan  mahrum  qilindi,  ko‗pchiligi 
quloq  sifatida  qamaldi,  surgun  qilindi,  qatl  etildi.  Kollektivlashtirish  oqibatida 
15 mln. ga yaqin dehqon o‗z yerlaridan surgun qilinib, bir necha millioni halok 
bo‗ldi.  Kollektivlashtirishning  dahshatli  oqibati  shu  bo‗ldiki,  SSSR  tarix ining 
oxirigacha mamlakat o‗zini o‗zi oziq-ovqat bilan ta‘minlay olmadi. 1933-yilgi 
dahshatli ocharchilikda Ukraina, Kuban, Volgabo‗yi, Qozog‗istonda 7 mln. dan 
ortiq kishi ochlikdan vafot etdi. 
1933—1937-yillarni  qamrab  olgan  ikkinchi  besh  yillikda  sanoat   gur- 
kirab  o‗sib,  SSSR  uning  ko‗rsatkichlari  bo‗yicha  dunyoda  AQSHdan  keyin 
ikkinchi o‗ringa chiqib oldi. 
 
1938-yili  boshlangan  uchinchi  besh  yillikda,  asosan,  harbiy  sanoat 
korxonalarini qurish rejalashtirildi. 
 
Madaniy  inqilob.  Savodsizlikni  tugatish,  yangi  tipdagi  sovet  maktablari 
tizimini  yaratish,  xalq  ziyolilari  kadrlarini  tayyorlash,  bolsheviklar  nazorati 
ostida  va  markscha-lenincha  mafkura  asosida  fan,  adabiyot  va  san‘atni 
rivojlantirish,  xalqning  turmush  madaniyatini  oshirish  tarixda  «madaniy 
inqilob»  nomini  oldi.  Madaniy  inqilobni  amalga  oshirish  jarayonida  ko‗plab 
milliy ziyolilar qatag‗on qilindi,  milliy madaniyatlar zarar ko‗rdi, dinga qarshi 
kurash  avj  oldi.  Ayni  paytda,  o‗zining  barcha  ziddiyatlariga  qaramasdan, 
madaniy inqilob bir qancha jiddiy muammolarni hal qildi. 
Aholining  turmush  madaniyatini  oshirish  sari  muhim  qadam  tashlandi. 
Savodsizlikka  qarshi  kurashda  katta  muvaffaqiyatlarga  erishildi.  Ta‘lim  tizimi 
to‗liq isloh qilinib, 1930-yili majburiy boshlang‗ich ta‘lim joriy qilindi. 
Tashqi  siyosat.  1920-yillarda  sovetlar  tashqi  siyosatining  asosiy  vazifasi 
yangi hokimiyatning xalqaro miqyosda tan olinishiga erishish bo‗ldi. 
1930-yillari jahonda yuz berayotgan jarayonlar SSSR xavfsizligiga katta tahdid 
solayotgan  edi.  1931-1932-yillari  Yaponiya  Manchjuriyani  bosib  olib,  ikki 

---

327 
 
davlat  o‗rtasida  keskinlikni  yuzaga  keltirdi.  1938-yili  Hasan  ko‗li  atrofida 
yaponlar  SSSR  hududiga  bostirib  kirdi.  Shiddatli  janglardan  so‗ng  yaponlar 
sovet  chegarasidan  uloqtirib  tashlandi.  1939 -  yili  yaponlar  Mo‗g‗ulistonga 
bostirib  kirgandan so‗ng,  uning  ittifoqchisi  bo‗lgan  SSSR  ham  Mo‗g‗ulistonga 
qo‗shin  kiritdi.  Xalxin-Gol  daryosi  yonidagi  jangda  yaponlar  mag‗lubiyatga 
uchradi.  1941-yil  Moskvada  o‗zaro  hujum  qilmaslik  to‗g‗risida  sovet -yapon 
shartnomasi imzolandi. 
Yevropa yo‗nalishida Germaniya solayotgan xavfni bartaraf etish maqsadida 
sovet  hukumati  Buyuk  Britaniya,  Fransiya  va  boshqa  dav latlar  orasida  o‗ziga 
ittifoqchilar  izlay  boshladi.  1934-yili  Sovet  Ittifoqi  Millatlar  Ligasiga  a‘zo 
bo‗ldi.  Ammo  bu  vaqtga  kelib  tinchlik  va  xalqaro  tartibga  xavf  solayotgan 
Germaniya  xalqaro  munosabatlar  va  sovetlar  tashqi  siyosatining  muhim  omili 
bo‗lib qoldi. 
1922-yili  imzolangan  Rapallo  shartnomasidan  so‗ng  Sovet  Ittifoqi  bilan 
Germaniya  o‗rtasidagi  munosabatlar  yaxshilanib  bordi.  Natijada  1939-yil  23-
av-  gust  kuni  Moskvada  SSSR  va  Germaniya  o‗rtasida  o‗zaro  hujum  qilmaslik 
to‗g‗risidagi shartnoma (Molotov — Ribbentrop pakti) imzolandi. Shartnomaga 
ilova  qilingan  maxfiy  protokolda  SSSRning  geostrategik  manfaatlari  chegarasi 
aniqlandi.  Unga  ko‗ra  Finlandiya,  Boltiq  bo‗yi  davlatlari,  Polshaning  sharqiy 
qismi,  Bessarabiya  SSSR  manfaatlari  zonasi  deb  belgilandi.  Ya‘ni  urush 
boshlanishi bilan SSSR shu hududlarni o‗ziniki hisoblashi mumkin edi.  
 
Xullas,  bolsheviklar  o‗tkazgan  juda  katta  miqyosdagi  ijtimoiy  tajriba 
jahon  urushlari  oralig‗ida  millionlab  kishilarni  halok  qildi,  o‗n  millionlab 
kishilarning  odatiy  turmush  tarzini  buzib  tashladi,  butun  boshli  millatlar 
taqdiriga  ta‘sir  ko‗rsatdi.  Ular  juda  katta  qurbonlar  evaziga,  ommaviy  
safarbarlik  va  zo‗ravonlik  usuli  bilan  iqtisodiy  va  harbiy  jihatdan  qudratli 
davlatni barpo qildilar.