Z sh. Afzalov, O. T. Kenjaboev, A. O. Ro'Ziev, R. X. Qodirov

Identifikatsiya.
  Bu  har  bir  subuektga  o'zining  unikal  belgisiga  ega  bo'lishi 
lozimligini bildiradi. 
Autentifikatsiya.
 Har bir subuekt axborotlar bilan ish boshlashdan oldin haqiqatan 
ham o'zini tavsiya etayotganligini tasdiqlashi lozimligini bildiradi. 
Avtorizatsiya.
  Bauzi  harakatlarni  bajarish  uchun  uni  vakolatli  subuektni 
tasdiqlashi zarurligini ko'rsatadi. 
Kirishni  nazorat  qilish.
  Turli  subuektlar  turli  ko'rinishdagi  axborotlarga  turli 
darajada  kirishi  lozimligini  bildiradi  (masalan,  faqat  o'qish  uchun,  modifikatsiya  qilish 
uchun, o'chirib tashlash uchun va boshqalar). 
Audit.
  Vakolatga  ega  xizmat  (odatda AX xizmati)  doimiy  ravishda  subuektlarni 
axborotlar bilan ishlashini, kirish nazorati tizimining holati va boshqa ishlashlarini tahlil 
qilib boradi. 
Havfsizlikni bunday mexanizmlarini uzluksiz davom ettirish mumkin. 
Ko'rsatilgan mexanizmlarni ishga tushirish uchun AX quyidagi vositalarni qo'llashi 
mumkin: 
Shifrlash.
 Axborotlar shunday holga keltiriladiki, uning mazmunini faqat zaruriy 
maulumotlarga (kalit) ega bo'lgan subuektlargina o'qiy olishlari mumkin bo'ladi. 
O'xshatmalik.
  Buni  subuektni  mosligini  (masalan,  identifikatorga  mosligini) 
tasdiqlash uchun faqat ungagina maulum bo'lgan belgilar ketma- ketligini bilishi va zarur 
bo'lganda ko'rsata olishi kerak. 
Elektron  imzo.
  Axborot  habarlariga  qo'shimcha  ravishda  shunday  maulumotlar 
terilishiki,  bir  tomondan  subuektni  identifikatsiyasini  aniqlab  bersa,  boshqa  tomondan 
chiquvchi  axborot  xabarlariga  imzo  qo'yilgandan  so'ng  o'zgartirilish  qilinmaganligini 
kafolatlaydi. 

---

 
31
 
Monitoring.
 Auditni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan texnik tauminot va ega 
bo'lgan xuquqqa vakolatlangan xizmat, odatda AX xizmati. 
Shunga o'xshash bir qator havfsizlik vositalar mavjud. 
Shu kabi AX obuekti tushunchasiga ham aniqlik kiritish lozim. Aniq masalalarga 
bog'liq  holda  maulumotlar,  aiiaratli  yoki  dasturiy  (tizimli  yoki  amaliy)  tauminotlar 
obuektini ifodalaydi. 
Bank  ishlab  chiqarish  jarayoni  uchun  muhimlik  darajasiga  qarab  obuektlar 
klassifikatsiyalangan bo'lishi zarur.