Microsoft Word \270\270\270darslik elektron tijorat docx

5.3.O‘zbekistonda elektron tijoratni B2B sektorini 
rivojlantirish yo’llari 
 
«Ideal»  holatda  B2B  andoza  bo‘yicha  elektron  tijorat  yuritish 
tadbirkorlarning  avtomatik  o‘zaro  aloqadorligini  ko‘zda  tutadi.  Xorijda  B2B 
andozasi  40  yil  oldin  paydo  bo‘lgan  va  keng  tarqalgan.  B2B  andozasidan 
foydalanishning ikki ko‘rinishi bor: 
Birinchisi:  ikki  yoki  undan  ortiq  korxonalar  o‘zaro  turli  xil  shartnomalar 
tuzadi.  Misol:  korxonalar  Internet  orqali  shartnoma  tuzishda  o‘z  takliflarini 
yuborishlari,  hisob  varaqalarini  qabul  qilishlari  va  to‘lovlarni  amalga  oshirishlari 
mumkin. 
Ikkinchisi:  B2B  sektorida  elektron  tijorat  yuritishning  rivojlangan 
tizimlarining  o‘ziga  xos  xususiyati  bo‘lib,  korporativ  axborot  tizimlari  bilan 
integratsiya  hisoblanadi.  Shunday  qilib,  istiqbolda,  nafaqat  xarid  va  sotuv 
jarayonining 
avtomatlashuvi, 
balki 
korxona 
boshqaruvining 
kompleks 
avtomatlashuvi masalalari yechimi ham ta’minlanadi. 
Ichki  bozor  doirasida  elektron  tijoratning  bu  yo‘nalishi  ichki  ishlab 
chiqaruvchilar  orasida  yangi  tijorat  aloqalarini  vujudga  keltirishga  yordam  berdi, 
shuningdek,  materiallar  va  uskunalarni  xarid  qilish  jarayoni  sezilarli  darajada 
yengillashdi. Xalqaro darajada B2B andoza bizning ishlab chiqaruvchilarga dunyo 
bozorida ishtirok etishiga keng imkon yaratdi. 
B2B  andozasini  qurish  va  muvaffaqiyatli  faoliyat  yuritish  maqsadida 
mo‘ljallangan  bozor  segmenti  shu  kabi  yechimlarni  qabul  qilish  va  joriy  etishga 
tayyor bo‘lishi lozim. Bozorning bu segmenti bir necha tasnifga ega bo‘lishi kerak. 
Ularning  eng  ahamiyatlisi  quyidagilardir:  hajmlilik  va  sig‘imlilik.  Tabiiyki, 
Shimoliy  Amerika,  G‘arbiy  Yevropa  va  bizning  bozorlar  uchun  hajm  bo‘yicha 
ko‘rsatkichlar keskin farqlanadi. 
Turli xil korxonalar va ishtirokchilar bozorning bu segmentida har biri o‘z 
maqsadini  ko‘zlaydi,  lekin  B2B  andozasini  tadbiq  etib,  undan  foydalanishda 
hamma  yutishi  mumkin.  Texnologik  yechimlarni  yetkazib  beruvchilar  B2B 

---

86 
 
andozasini  amalga  oshirishda  o‘z  mahsulotlari  texnologiya  va  ilmlarini  sotuvdan 
va  keyinchalik  bu  bo‘yicha  elektron  tijorat  jarayonini  olib  borish  funksiyalarni 
amalga oshirishdan yutishadi. 
Ta’kidlab  o‘tish  lozimki,  ko‘p  hollarda  korxonalar  axborot  resursining 
egasi yoki to‘la huquqli hamkori bo‘lib qoladi va uning faoliyatidan foyda olishda 
qatnashadi.