««xalqaro audit»

buxgalteriya  hujjatlari 
va 
hisobotlarini 
tekshirish 
va 
tasdiqlash
dan 
iborat 
faoliyat 
sifatida 
shakllanganligini  tan  oladilar.  Auditorlar  asosan  dastlabki  hujjatlarni,  buxgalteriya 
hisobi registrlarini hamda ular asosida tuzilgan moliyaviy hisobotlarni tekshirgan va 
tasdiqlagan  (yoki  tasdiqlamagan).  Masalan,  Roy  Dodj  fikricha,  auditorlik  faoliyati 
so’nggi  25  yilda  uch  evolyutsion  bosqichni  bosib  o’tgan:  birinchi  –  tasdiqlovchi 
audit;  ikkinchi  –  sistemali  yo’naltirilgan  audit;  va  nihoyat,  so’nggisi,  uchinchisi  – 
riskka asoslangan audit.  

---

 
14 
Demak,  keyinchalik  auditorlik  faoliyati  ma’lum  bir  tizimga  solingan  (aniq 
maqsadga  yo’naltirilgan).  Bunda  amaliyotdagi  professional-auditorlar  buxgalteriya 
hujjatlari  va  yozuvlarini  tuzuvchi  hamda  qo’llovchi  kishilar  orasidagi  (o’z  mijozlari 
biznesining  tashkilotchilari  va  ijrochilari  o’rtasidagi)  munosabatlarni  o’rgana 
boshlaganlar.  Ular  xatolarning  oldini  olish  maqsadida  har  bir  mijoz-korxona 
boshqaruv  tizimining  va  birinchi  navbatda  ichki  nazorat  tizimi,  xususan,  ichki 
auditning samaradorligini oshirishga asosiy e’tiborni qarata boshladilar. 
Agar  mijoz-korxonadagi  ichki  nazorat  ma’lum  darajada  bo’sh  bo’lsa,  butun 
tekshiriladigan  davr  uchun  hisobotdagi  ko’plab  xatolar  va  noaniqliklarni  bartaraf 
etishga yordam bermasa, u holda amaliyotchi auditorlar sistemali yo’naltirilgan audit 
printsiplariga  rioya  qilgan  holda  ko’rsatilgan  kamchiliklarni  tugatish  bo’yicha 
mijozga  keng  ko’lamdagi  tavsiyalar  berib,  unga  konstruktiv  yordam  ko’rsatadi.  Bu 
esa  hisobning  aniqligi  va  hisobot  ma’lumotlarining  ishonchliligiga  ijobiy  ta’sir 
ko’rsatadi. Shunday qilib, auditorlik faoliyatiga sistemali yondashuv audit sifatining 
kafolatiga aylangan. 
Va 
nihoyat, 
zamonaviy 
audit, 
asosan 
xalqaro 
amaliyotda 
–