Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Bola huquqlarini himoya qilish bo‘yicha yevropa tizimi.

Yevropada inson huquqlari, shuningd k, bola

huquqlarini himoya etish bilan shug‘ullanuvchi eng

mo‘‘tabar va nufuzli tashkilot Yevropa K ngashi

hisoblanadi.

 Ye

vropa K ngashi 1949-yil 5-mayda 10 mamlakatdan k lgan ishtirokchi-

davlatlar tomonidan tashkil etildi. Uning a’zolari soni yildan-yilga o‘sib bormoqda.

2008-yilga k lib 47taga yetdi. Uning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat: inson

huquqlari himoyasi, plyuralistik d mokratiyani targ‘ib etish; kamchilik,

notol rantlik va ks nofobiya bilan bog‘liq muammolar yechimini izlashdir.

Bugungi kunda Yevropa K ngashi jahondagi baobro‘ va yirik

tashkilotlardan biri, ayni vaqtda, inson huquqlarini himoya etish borasida

nihoyatda nufuzli tuzilmadir. Shunisi e’tiborga loyiqki, inson huquqlariga rioya

etish tamoyili Yevropa K ngashi Nizomi (Statuti)da mustahkamlab b rilgan.

Mazkur hujjatning 3-moddasida ta’kidlab ko‘rsatilishicha, «Yevropa K ngashining

har bir a’zosi qonun ustunligi tamoyilini hamda har qanday shaxs qaysi

tamoyilning yurisdiksiyasi ostida bo‘lganda inson huquqlari va asosiy

erkinliklaridan foydalanadigan bo‘lsa, xuddi shu tamoyilni e’tirof etadi»

102

. Inson

huquqlarini va uning asosiy erkinliklarini jiddiy tarzda buzish Yevropa K ngashiga

a’zolikni to‘xtatib qo‘yish va hatto a’zolikdan chiqarish uchun asos bo‘lishi

mumkin. Mazkur Tashkilot tomonidan bu yo‘nalishda olib borilgan ishlarning

amaliy samarasi shuki, Yevropa K ngashining faoliyati mobaynida 200 ga yaqin

konv nsiya, shu jumladan,, Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya etish

to‘g‘risidagi Yevropa konv nsiyasi qabul qilingan

103

. Yevropa miqyosida qabul

qilingan 10ta konv nsiya va bitim, shu jumladan,, Inson huquqlari va asosiy

erkinliklarini himoya etish to‘g‘risidagi Yevropa konv nsiyasi va Ijtimoiy xartiya

102

  //  

:  

. - ., 1993. 

.2. - . 121

103

 (

, 

). – 

, 1996.

---

106

yopiq hujjatlar hisoblanadi. Boshqa hujjatlar esa batamom yoki qisman ochiq

xusutsiyatga ega.

Hozirgacha Yevropa k ngashi doirasida qabul qilingan xalqaro shartnomalar

ro‘yxatida “Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risidagi

Yevropa konv nsiyasi” (1950-1953) va unga qo‘shimcha 14ta Fakultativ protokol;

“Yevropa Ijtimoiy xartiyasi” (1961-1965), unga qo‘shimcha Fakultativ protokollar

va yangi tahrirdagi “Yevropa Ijtimoiy xartiyasi” (1996-1999); M hnatkash-

migrantlarning huquqiy maqomi to‘g‘risidagi Yevropa konv nsiyasi (1977-1983);

Mintaqaviy yoki ozchilikka mansub xalqlar so‘zlashadigan tillar to‘g‘risidagi

Yevropa xartiyasi (1992-1998); Milliy ozchilikka mansub shaxslarni himoya qilish

bo‘yicha namunaviy konv nsiya (1995-1998); Inson huquqlari va Biotibbiyot

bo‘yicha konv nsiya (1997-1999); Fuqarolik to‘g‘risidagi Yevropa konv nsiyasi

(1997-2000), kabi inson huquqlari bo‘yicha hujjatlar bilan bir qatorda, bola

huquqlari bo‘yicha maxsus bo‘lgan “Bolalarning huquqlarini amalga oshirish

bo‘yicha Yevropa konv nsiyasi (1996-2000)” ham qabul qilingan.

Yevropa K ngashining nazoratni amalga oshirish m xanizmi tarkibiga

Yevropa inson huquqlari komissiyasi, Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi va

Yevropa Vazirlar qo‘mitasi kiradi. Yevropa konv nsiyasiga muvofiq tashkil

topgan inson huquqlarini himoya etish m xanizmi Yevropa K ngashiga a’zo-

davlatlarning davlat suv

nit tini mutlaqlashtirishda qaror topgan andozalardan

voz k chishni taqozo etadi.

Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi.

Inson huquqlari va asosiy

erkinliklari bo‘yicha Yevropa konv nsiyasi nafaqat inson huquqlari doirasidagi

asosiy huquqlarni e’lon qildi, balki ularni himoya qilishning o‘ziga xos

xanizmini ham tashkil etdi. Uning joylashgan joyi sifatida Strasburgdagi Inson

huquqlari saroyi (Fransiya) tanlandi, Yevropa K ngashi ham shu yerda

joylashgan

104

.

104

Batafsil ma’lumotlar uchun qarang: Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari /Darslik. Mas’ul muharrir

A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013.-B.214-2118

---

107