Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti
Download 2,3 Mb. Pdf ko'rish
|
1.Bola huquqlari
|
munosabati orqali ochib b rish qabul qilingan. Bu sx maning ustuvor bo‘g‘ini bo‘lib insonning o‘zi ishtirok etishini ham nazardan qochirmaslik lozim 68 .
olinadi. Bu kabi majburiyat inson huquqlari bo‘yicha xalqaro hujjatlarda qayd etilgan. Huquqiy e’tirof etilishi tufayli inson huquqlari himoyasi, uning ayol yoki erkak, katta odam yoki bola ekanligidan qat’i nazar t ngligi tamoyili, tarixda ilk bor d mokratik tuzumli davlatlar siyosatining uzviy qismiga aylandi. Inson huquqlari g‘oyasi rivoji murakkab, ziddiyatli jarayondan iboratdir. Inson huquqlari kons psiyasi ayniqsa, ilg‘or, yangicha d mokratik qarash vakillari tomonidan nafaqat qabul qilindi, balki u rivojlantirila bordi va jamiyatning mazkurr ilg‘or fikrli qismi umum t nglik va erkinlik g‘oyasini qo‘llab-quvvatlay boshladi. Ammo, qayd etish k rakki, bu g‘oyaga qarshi sifatida kons rvativ qarash 67 Bola huquqlari. Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik /prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI, 2009. -B.32 68 Bola huquqlari. Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik /prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI, 2009. -B.33 50 vakillari ham, shu qadar kuchli va yashovchan bo‘lib chiqdiki, u, afsuski, ayrim hollarda va mamlakatlarda bugungi kunda ham saqlanib qolmoqda. Bola huquqlarining normativ shaklda rivojlanishining yana bir shakli, bu bolalarga oid maxsus xalqaro normalarni shakllanishi va rivojlanishi bilan bog‘liqdir. Jumladan, bola huquqlariga oid maxsus dastlabki xalqaro-huquqiy hujjat, Millatlar Ligasi tomonidan, 1924-yil 24-sentabrda J va d klaratsiyasi qabul qilingan edi. Mazkur hujjatni ishlab chiqish va qabul qilish tashabbusi Bolalarni qutqarish xalqaro ittifoqi (Tashkilot asoschisi Eglantin Dj b) tomonidan ilgari surilgan edi. Mazkur hujjat 5 ta asosiy prinsipdan tashkil topgan bo‘lib, ular quyidagilardan iborat edi: Birinchi prinsip – bola yaxshi rivojlanishi uchun ham moddiy, ham ma’naviy imkoniyat yaratib b rish lozim; Ikkinchi prinsip – och bola ovqatlantirilishi, kasal bola parvarish qilinishi, ahloqsiz bola tarbiyalanishi, qarovsiz bola va yetim bolaga yashashi uchun boshpana b rilishi lozim; Uchinchi prinsip – halokat (falokat) paytida bolaga birinchi yordam ko‘rsatilishi lozim; To‘rtinchi prinsip – bolaga mavjud bo‘lishi uchun vosita topishiga imkoniyat yaratib b rilishi va u barcha shakldagi ekspluatatsiyadan himoya qilinishi lozim; shinchi prinsip – bola, k lajak avlod uchun uning yaxshi sifatlari foydali bo‘ladi, d gan ongda tarbiyalanishi lozim 69 .
1921-yilgi Xalqaro ayollar va bolalar savdosiga qarshi kurash to‘g‘risidagi konv nsiyani, 1933-yilgi, Voyaga yetmagan qizlar savdosiga qarshi kurash to‘g‘risidagi konv nsiyani ham alohida qayd etib o‘tish k rak. shuningd k, mazkur konv nsiyalarga 1947-yilda BMT tomonidan qo‘shima Protokol qabul qilindi. Protokol va konv nsiyalarda davlatlarning ayollarni fohishalikka jalb qiladigan va ayollar va bolalar savdosi bilan shug‘ullanadigan odamlarga nisbatan jinoiy jazo 69 .
7 . 2004, 6. 51 tayinlashi hamda bu jinoyatlar bilan prof ssional darajada shug‘ullanuvchi jinoyatchilar haqida bir-birlariga habar b rishlari e’tirof etilgan 70 . Inson huquqlari, shu jumladan, bola huquqlari nazariyasi va amaliyoti rivojining sifat jihatidan yangi bosqichi – Ikkinchi jahon urushidan k yingi davr hisoblanadi, chunki urushning og‘ir oqibatlaridan biri, qariyalar, ayollar bilan bir qatorda, jamiyatning yana bir ojiz qatlami hisoblangan bolalarning og‘ir qismati hisoblanadi. 1945-yili BMT tashkil topishi bilan inson huquqlarining univ rsallashuv jarayoni boshlandi. Shu davrdan inson huquqlariga xalqaro muammo sifatida qarala boshlandi. Bu esa inson huquqlarining buzilishi va poymol etilishi davlatning ichki muammosi bo‘lib qolmasligini anglatardi. U endilikda o‘z univ rsalligi tufayli inson huquqlarining qo‘pol va tizimli tarzda buzilishi bilan bog‘liq holatlarning BMT kabi xalqaro m xanizmlar tomonidan ko‘rib chiqilishi oby ktiga aylandi. Ushbu bosqichda inson huquqlariga oid xalqaro m ’yoriy hujjatlar yaratilishi bilangina ch klanmay, balki ularga rioya qilinishi hamda amalga oshirilishi ustidan nazorat qilishning xalqaro m xanizmlarini yaratishga ham jiddiy e’tibor qaratildi. BMT tashkil etilgandan k yin inson huquqlari masalasiga katta e’tibor qaratilgan bo‘lsa-da, u mafkuraviy kurashning oby ktiga ham aylanib qoldi. “Sovuq urush” davrida avj olgan k skin mafkuraviy kurash sharoitida kapitalistik mamlakatlar vakillari fuqarolik va siyosiy huquqlarning ustuvorligi g‘oyasi uchun zo‘r b rib kurashdilar. Sotsialistik mamlakat vakillari esa iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlarning nisbatan muhimligini e’tirof etish k rakligini uqtirdilar 71 . Biroq qarashlar naqadar turli-tuman bo‘lmasin, huquqlarning har bir avlodi so‘zsiz o‘z ijtimoiy qadr-qimmatiga egadir. Bir avlod huquqlari boshqasini to‘ldirib k ladi. Uch avlod huquqlari ichidan o‘rin olgan huquq turi har bir inson uchun hayotiy muhim ahamiyatga ega. Shu ham e’tiborga molikki, ikki qarama- 70 Raxmonov B. Maxmudov F. Bola huquqlarini himoya qilishning xalqaro-huquqiy asoslari. –T.: CHASHMA PRINT, 2011. -B.14 71 Bola huquqlari. Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik /prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI, 2009. -B.34 52 qarshi siyosiy tizim vakillari orasidagi k skin munozaralar oqibatida umumiy lishuv, bitimga erishildi. 1966-yilgi xalqaro paktlar: bir tarafdan, fuqarolik va siyosiy huquqlar, ikkinchi tarafdan, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar xususida erishilgan natijalarga yorqin misol bo‘la oladi. Xalqaro paktlar qoidalari t ng ravishda bolalarga ham ta’sir kuchini o‘tkazadi. Masalan, Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro paktning 23-moddasi nikohda bo‘lgan yoki u b kor qilingan holatda ham “barcha bolalarni himoya qilish zarurati” to‘g‘risidagi qoidaga ega. Xuddi shu Paktning 24- moddasida qayd etilishicha, har bir bola “uning kichik yoshli sifatidagi holatida oilasi, jamiyat va davlat tomonidan” talab etilgan himoya choralari huquqiga egadir.
Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro paktda barcha bolalarga nisbatan biron-bir kamsitishsiz “maxsus muhofaza qilish va ko‘maklashish choralarini” qabul qilish zarurati ko‘zda tutiladi. Bolalar va o‘smirlarni iqtisodiy va ijtimoiy ekspluatatsiyadan himoya qilishga alohida e’tibor riladi. XX asrning ikkiinchi yarmida bola huquqlari masalasi inson huquqlari bo‘yicha xalqaro hujjatlarda aks etishi bilan bir qatorda, bola huquqlariga odi maxsus xalqaro hujjatlarda aks etishi bilan ham rivojlanib bordi. Ya’ni, bu davrga lib, bola huquqlari bo‘yicha xalqaro kodifikatsiyalash jarayoni boshlandi, d sak adashmagan bo‘lamiz. Mazkur jarayonda, 1959-yil 20-noyabrda qabul qilingan Bola huquqlari bo‘yicha d klaratsiyani alohida qayd etish lozim. O‘zida o‘nta ijtimoiy-huquqiy prinsiplarni ifoda etgan mazkur hujjat ota-onalarni, boshqa alohida shaxslarni, nohukumat tashkilotlarni, mahalliy hokimiyatni bolaning huquq va erkinliklarini, ularning qadr-qimmatini hurmat qilishga hamda ustuvor d b e’tirof etishga chaqirdi. D klaratsiya bola huquqlari sohasidagi xalqaro siyosatga va olib borilayotgan ishlarga, amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarga ma’lum darajada turtki bo‘ldi. 53 Mazkur D klaratsiyani qabul qilinganligiga 20-yil to‘lishi munosabati bilan BMT tomonidan 1979-yilni “Xalqaro bolalar yili” d b e’lon qilindi va bola huquqlarini hurmatlash va himoya qilish borasidagi yangi xalqaro normalarni ishlab chiqish, bolalarni har tomonlama rivojlanishini ta’minlab b rish, bolalarga nisbatan jinoyatlarning oldini olish va bola huquqlariga oid boshqa barcha masalalarni qamrab oluvchi yangi xalqaro hujjat ishlab chiqish va qabul qilish to‘g‘risida tashabbuslar va takliflar ilgari surildi. 1986-yil 3-d kabr kuni BMT Bosh Assambl yasi tomonidan, 41/85 zolyutsiyasi bilan “Bolalar himoyasi va xotirjamligi, asosan xalqrao va milliy darajadagi bolalarni tarbiyalashga va asrab olishga taalluqli siyosiy va huquqiy prinsiplar to‘g‘risida”gi D klaratsiya qabul qilindi. Mazkur D klaratsiya bola huquqlari bo‘yicha xalqaro kodifikatsiya hisoblanmish “Bola huquqlari to‘g‘risida”gi konv nsiyaning g‘oyaviy asoslaridan biri bo‘ldi. BMTning Inson huquqlari bo‘yicha komissiyasining 34-s ssiyasida ishtirok etgan davlatlar orasida Polsha d gatsiyasi 1959-yilgi Bola huquqlari to‘g‘risidagi klaratsiya asosida Bola huquqlari to‘g‘risidagi yagona Konv nsiya qabul qilish tashabbusi bilan chiqdi va Konv nsiya loyihasini taqdim qildi 72 . Konv nsiyani qabul qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad bola huquq va erkinliklarini, uning qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ta’minlashda davlatlar zimmasiga yuridik majburiyat yuklashdan iborat edi. Konv nsiya loyihasi Inson huquqlari bo‘yicha komissiya tomonidan ko‘rib chiqildi va qabul qilindi 73 .
74 . Natijada, qarama-qarshiliklarni bartaraf etish va Konv nsiya loyihasini yanada mukammallashtirish uchun BMTning Inson huquqlari bo‘yicha komissiyasi tomonidan maxsus ishchi guruh tuzish taklifi bildirildi. 1979-yil yurist, vrach, dagog, psixolog, sotsiolog va madaniyatshunos kabi soha mutaxassislaridan iborat maxsus ishchi guruh loyiha ustida ish boshladi. 72 .
. . . - .: 2003. - .10 73 30(XXXIV) 8- 1978 . 74 Batafsil ma’lumotlar uchun qarang: Raxmonov B. Maxmudov F. Bola huquqlarini himoya qilishning xalqaro- huquqiy asoslari. –T.: CHASHMA PRINT, 2011. -B.16 54 1981 va 1988-yillar orasida maxsus ishchi guruh tomonidan har yili BMTning Inson huquqlari bo‘yicha komissiyasi yig‘ilishi oldidan Konv nsiya loyihasiga bag‘ishlangan bir haftalik yig‘ilish o‘tkazilib turildi. Unda “manfaatdor hukumatlar”, BMTning ixtisoslashgan tashkilotlari va xalqaro nohukumat tashkilotlar tomonidan Konv nsiya matni borasida bildirilgan taklif va mulohazalar har tomonlama o‘rganilib, muhokama qilinib borildi. Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiya BMT Bosh Assambl yasining 44/25 zolyutsiyasi bilan 1989-yil 20-noyabrda qabul qilindi va 1990-yil 26-yanvardan uni imzolash boshlandi. Konv nsiya 20 ta davlat hukumatlari tomonidan imzolanganidan so‘ng, 1990-yil 2-sentabrdan kuchga kirdi. Qisqa vaqt ichida ko‘p mamlakatlar tomonidan ushbu hujjat imzolandi va ratifikatsiya qilindi. Konv nsiyaga a’zo bo‘lgan davlatlar soni 1990-yil oxirlarida 57, 1992-yil oxirlarida 117 ta bo‘ldi, 1994-yilda 167, 1995-yilga k lib 174taga yetdi. Hozirgi kunga k lib, 140 davlat mazkur hujjatni ratifikatsiya qilgan, 193 ta davlat esa, ishtirokchi davlatga aylangan. Konv nsiyaga BMTga a’zo-davlatlardan faqatgina AQSh (imzolagan, l kin ratifikatsiya qilmagan) va Somali (imzolamagan ham, ratifikatsiya qilmagan ham) a’zo emas. Konv nsiya tarixga inson huquqlari sohasida eng ko‘p mamlakatlar tomonidan ratifikatsiya qilingan hujjat sifatida kirgan
75 . Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiya qabul qilinganidan b ri dunyoda bolalar ahvoliga oid ko‘p narsa ijobiy tarafga o‘zgardi. Ushbu o‘zgarishlar, bolalarni m hnatning xavfli ko‘rinishlaridan ozod qilinishiga, ularning maktabda ta’lim olishga k ng ko‘lamda jalb etilishiga, tibbiyot xizmatlarining ngaytirilishiga, r jali ravishda immunlashtirish kabi qator chora-tadbirlar bilan bog‘liq. Shu bilan bir qatorda, “Konv nsiya ishtirokchisiga aylangan davlatlarning bir qismi mavjud bo‘lgan qonunchilik tizimiga o‘zgartirish kiritish, uni isloh qilish yo‘lidan, bir qismi esa, maxsus qonunlar qabul qilish yo‘lidan k tishdi. Masalan, 75 Bolalarni himoya qilish. Parlam nt a’zolari uchun qo‘llanma. –T.: YUNISEF, Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi, 2006. –B.16 55 Braziliyaning yangi Konstitutsiyasiga bola huquqlariga bag‘ishlangan alohida bob kiritildi, Finlyandiyada bola haqida maxsus qonun, Norv giyada bola ishlari bo‘yicha vakilni (ombudsman) ta’sis etish to‘g‘risidagi qonun, Kubada bolalar va voyaga yetmaganlar to‘g‘risida Kod ks qabul qilindi. G rmaniyada bolalarga va yoshlarga yordam ko‘rsatish to‘g‘risida yangi Qonun loyihasi ishlab chiqildi (G rmaniyada bola haqida birinchi qonun XX asrning 20-yillarida qabul qilingan edi, l kin u fashistlar diktaturasi hokimiyat t pasiga k lgandan k yin kuchdan qoldirilib, b kor qilingan)” 76 . Konv nsiya bola huquqlari va erkinliklari, ularning qonuniy manfaatlarini himoya qilish sohasida d yarli barcha masalalarni “qamrab olgan” bo‘lsa-da, l kin, vaqt o‘tishi bilan bola huquqlariga nisabatan sodir etilayotgan xalqaro jinoyatlar ko‘lami k ngayib, ularning shakllari ko‘payib k tdi. Bu esa, bola huquqlari va erkinliklarini hamda ularning qonuniy manfaatlarini hurmatlash va himoya qilinishining ta’minlashga to‘sqinlik qilayotgan edi. Konv nsiyada bolalarga nisbatan sodir etiladigan jinoyatlarga qarshi kurashish uchun a’zo davlatlarga rilgan umumiy ko‘rsatmalar yetralicha natija b rmadi. 2000-yil 25-may kuni BMT Bosh Assambl yasining A/RES-54/263 r zolyutsiyasi bilan Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiyaga ikkita Fakultativ protokol: Bolalarning qurolli mojarolarga jalb qilinishi to‘g‘risidagi fakultativ protokol (2002-yil 12-f vralda kuchga kirgan), Bolalar savdosi, bola fohishabozligi va bola pornografiyasi to‘g‘risidagi Fakultativ protokol (2002-yil 18-yanvarda kuchga kirgan) qabul qilindi.
Bola huquqlari bo‘yicha xalqaro huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va qabul qilish bilan bog‘liq jarayon Konv nsiya va uning protokollari bilan to‘htab qolgani yo‘q. Ayniqsa, bolaning odil sudlovga bo‘lgan huquqi, bu yo‘nalishda alohida qator xalqaro-huquqiy hujjatlarni qabul qilish bilan rivojlantirildi. Quyidagi hujjatlar bu yo‘nalishdagi asosiy hujjatlar hisoblanadi: 1985-yil 29-noyabrda qabul 76 Raxmonov B. Maxmudov F. Bola huquqlarini himmoya qilishning xalqaro-huquqiy asoslari. –T.: CHASHMA PRINT, 2011. -B.18 56 qilingan Balog‘atga yetmagan bolalarga nisbatan odil sudlov yuritishga doir minimal standart qoidalari (“P kin qoidalari”); 1990-yil 1-d kabrda qabul qilingan Balog‘atga yetmagan bolalar o‘rtasida jinoyatchilikning oldini olishga qaratilgan dasturiy prinsiplari (“Ar-Riyod dasturiy prinsiplari”); 1990-yil 14-d kabrda qabul qilingan Ozodlikdan mahrum etilgan balog‘atga yetmagan bolalarni himoya qilishga doir qoidalari; 1990-yil 14-d kabrda qabul qilingan Qamoqda saqlash bilan bog‘liq bo‘lmagan choralarga doir minimal standart qoidalari (“Tokio qoidalari”), 2005-yil 22-iyulda qabul qilingan Jabrlangan va jinoyat guvohlari bo‘lgan bolalar bilan bog‘liq bo‘lgan odil sudlovga oid BMTning Rahbariy qoidalari. Bu hujjatlar boshqacha til bilan aytganda yuv nal adliya hujjatlari sifatida ham e’tirof etiladi. Shuningd k, Xalqaro m hnat tashkiloti tomonidan ham bola huquqlari oid, ularning m hnat huquqlariga oid xalqaro hujjatlar qabul qilinishi, bolalarning hnat huquqlarining kodifikatsiyasi sifatida rivojlanib bordi. Bu boradagi ayrim hujjatlar, qabul qilinishi bo‘yicha yuqorida ko‘rib o‘tgan hujjatlardan ham oldinroq qabul qilingan. Jumladan, XMT doirasida 1919-yilda Sanovatda ishgaa qabul qilish uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi 5 Konv nsiya qabul qilindi. Tashkilot shuningd k, 1973-yil 26-iyunda Ishga qabul qilish uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi 138 Konv nsiyani va 146 Tavsiyani, 1999-yil 17-iyunda esa, Bolalar m hnatining eng yomon shakllari to‘g‘risidagi 182 Konv nsiya va 190 Tavsiyani qabul qildi. Mazkur hujjatlar bolalarni ishga qabul qilishda minimal yosh ch garasini va sanovat korxonalarida, ishlab chiqarish fabrikalarida ishning xusutsiyatidan k lib chiqqan holda ishga qabul qilish uchun yoshni lgilash, bolalarning sog‘lig‘i uchun zararli bo‘lgan, ularni oila muhitida o‘sishlari va boshlang‘ich ta’lim olishlari uchun to‘sqinlik qiladigan m hnat turlariga barham b rish nazarda tutilgan. Umuman olganda, bola huquqlari masalalarini xalqaro shartnomaviy huquqiy shaklda rivojlanishi to‘g‘risida fikr yuritilganda, bola huquqlariga odi dastlabki xalqaro hujjatlar XX asr boshlarida qabul qilingan bo‘lsada, bola 57 huquqlarini rivojlanish t nd nsiyalari XX asrning oxirlari va XXI asrning boshlarida ayniqsa, kuchayib bordi. Shu bilan birga qayd etish k rakki, XX asrda bola huquqlariga oid milliy qonunchilik bu boradagi xalqaro normalarni shakllanishiga va riovjlanishiga kuchli ta’sir qilgan bo‘lsa, XX asrning oxiri va XXI asrning boshlarida esa, xalqaro normalar milliy qonunchilikni rivojlanishiga kuchli ta’sir ko‘rsatib k lmoqda. Ya’ni, dastlab, davlatlarning milliy qonunchiligi bola huquqlariga oid xalqaro normalarni ishlab chiqishga asos bo‘lgan va ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa, k yingi davrlarda esa, xalqaro tashkilotlarning tashabbusi bilan ishlab chiqilib, qabul qilinayotgan bola huquqlari bo‘yicha xalqaro normalar davlatlarning milliy qonunchiligini takomillashtirib bormoqda. O‘zb kiston R spublikasi ham mustaqillikka erishganining dastlabki yillaridanoq, bola huquqlari borasida milliy qonunchiligini shakllantirish va rivoj lantirishga katta e’tibor qarata boshladi. 1991-yil 20-noyabr kuni qabul qilingan O‘zb kiston R spublikasining “O‘zb kiston R spublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi qonuni, O‘zb kistonning 1992-yilda Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiyani ratifikatsiya qilishi, buning tasdig‘i hisoblanadi. O‘tgan mustaqillik yillari davomida O‘zb kistonda ham, uning xalqaro normalariga mos k luvchi bola huquqlari bo‘yicha milliy qonunchiligi shakllandi va u doimiy ravishda takomillashtirib borilmoqda. Bola huquqlari univ rsal ko‘rinishga ega bo‘lganligi sababli uning ahvolini yaxshilash yo‘lidagi harakatlar, choralar butun jahon hamjamiyati darajasida, har bir alohida davlatda, shu jumladan, O‘zb kiston R spublikasida ham amalga oshirilmoqda. Shunday bo‘lsa ham, muayyan yutuqlarga qaramay, inson, xususan bola huquqlarining ba’zi jihatlariga oid ma’lum kolliziyalar mavjudligini qayd etmay bo‘lmaydi. Chunki, turli madaniyat va sivilizatsiyalarga xos bo‘lgan xusutsiyatlar tufayli barcha huquq va erkinliklar ham univ rsal ahamiyatli tushunchalar d b qabul qilinmaydi. Buning tasdig‘i sifatida 1995-yili P kin shahrida bo‘lib o‘tgan,
58 ayollar ahvoliga bag‘ishlangan IV Butunjahon anjumanida ayollar bilan bir qatorda bolalar masalalariga oid muhokamalar mat riallarini k ltirish mumkin 77 . Bir qator mamlakat vakillari P kin Harakat platformasining ba’zi qoidalariga qarshi ekanliklarini ma’lum qildilar. Aksariyat izohlar diniy, misol uchun islomga, jamiyatning ahloq va ma’naviy qadriyatlariga zid bo‘lgan qoidalar bilan bog‘liq ravishda bildirildi. O‘z izohlarida Eron, Malayziya, Quvayt, Misr, Malta, Gonduras, Iroq, Marokash, Mavritaniya kabi mamlakatlar d gatsiyalari va vakillari abort va jinsiy b farqlik erkinligining ushbu mamlakatlar diniy-huquqiy va ma’naviy qadriyatlariga nomuvofiqligini yakdillikda qayd etdilar 78 . Malayziya d gatsiyasi o‘zining abortga qarshi ekanligini uqtirib, ayniqsa ushbu muammoning o‘smir qizlar o‘rtasida noxush homiladorlik bilan bog‘liq ravishda k skinlashuvi tufayli, e’tiborni shahvoniy b farqlik va o‘smirlar orasida nosog‘lom jinsiy munosabatlar amaliyotiga ch k qo‘yishga qaratdi. 79 Malta d gatsiyasi esa “abort qonunga hilof bo‘lmagan shart-sharoitda” iborasini izohsiz qo‘llashga noroziligini bildirdi, chunki Maltada homiladorlikni sun’iy abort yo‘li bilan to‘xtatish noqonuniy hisoblanadi. D gatsiya fikriga ko‘ra abort tibbiy va boshqa ruhiy jihatlardan butkul xavfsiz bo‘lishi mumkin. Ammo, bu holda hali tug‘ilib ulgurmagan bola huquqlari butunlay e’tibordan ch kkada qolib k tadi. 80 Gvat mala hukumati ham Harakat platformasiga “homilador bo‘lgan vaqtdan boshlab yashash huquqini so‘zsiz hurmat qilish” nuqtai nazaridan izoh rish bilan, hali tug‘ilmagan bola huquqlarini himoya qilishga oid o‘z pozitsiyasini ko‘rsatdi. 81 77 . . , 4-15 1995 . 78 Bola huquqlari. Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik /prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI, 2009. -B.39
79 . . - , 1995.- .190. 80 O‘sha yerda. –B.190. 81 O‘sha yerda. –B.180. 59 Muqaddas Taxt nomidan ishtirok etgan d gatsiya vakillari o‘z izohida katolik ch rkov abortlarni qonunlashtirishga qarshi ekanligi qayd etishdi. Muqaddas Taxt ayol kishining o‘z jinsiy axloqini nazorat qilish huquqiga oid mujmal atamalarni qabul qila olmasligini uqtirib, bu abortni jamoatchilik ko‘zi oldida qo‘llab-quvvatlash sifatida sharhlanishi mumkinligiga e’tibor qaratdi. Ko‘rinib turibdiki, izohlar P kin Harakat platformasida mavjud qoida va iboralar turli mamlakatlar tomonidan turlicha anglangani va qabul qilinganligiga yorqin misol bo‘la oladi 82 .
tarixan shakllangan o‘ziga xos turmush tarzi, fikrlash va dunyoqarashlarning o‘ziga xosligi, jamoatchilik ongida asrlardan buyon muhrlanib qolgan muayyan qarashlarni hosil qilgan va mustahkamlagan an’ana va odatlar yotadi. Ob’ ktiv xarakt rga ega bo‘lgan barcha ushbu omillar jamiyatda huquq va erkinliklarni idrok etishga ta’sir ko‘rsatadi, albatta. Biroq munozara ko‘rinishidagi muhokama o‘tkazilishining o‘zi ham turli mamlakat va qit’a xalqlari Harakat dasturida mavjud muammoli masalalarning lishilgan holda hal etilishidan qay darajada manfaatdor ekanligini namoyish etadi. K lishmovchiliklar hali to‘laligicha barham topganicha yo‘q. Biroq inson huquqlarining muammoli jihatlarini k ng ko‘lamda muhokama qilish yo‘lini tanlagan xalqlar, ertami, yo k chmi, hayotiy zarurat ta’sirida o‘zaro birdamlik va idrok etish ruhini anglab yetadilar. Axir bir vaqtlar huquq va erkinliklar g‘oyasining o‘zi jinoiy d b topilganligini unutish mumkin emas. Bugungi kunda esa u ham xalqaro, ham milliy andozalar darajasida qonunlashtirilgan. U hozirda muhokama mavzuigina bo‘lish bilan ch klanmay, balki jahon hamjamiyatining uni har yerda qaror toptirishga intilishiga sabab bo‘lmoqda. Bola huquqlari masalalarini rivojlanishi va uni normativ ravishda shu kungacha shakllanishi hamda rivojlanishini tahlil qilish asosida aytish mumkinki, uning rivojlanishini quyidagicha bosqichlarga bo‘lish mumkin: 82 Bola huquqlari. Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik /prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI, 2009. -B.40 60 1) bola huquqlarini urf-odat normasi sifatida shakllanishi; 2) bola huquqlarini milliy qonunlarda norma sifatida o‘z aksini topishi va rivojlanishi; 3) bola huquqlariga oid milliy qonunlarning mazkur sohadagi xalqaro standartlarni shakllanishiga ta’sir ko‘rsatishi; 4) va nihoyat, xalqaro standartlarning o‘z navbatida milliy huquqni takomillashtirishga ta’siri. Download 2,3 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish