Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti muqobil energetik qurilmalarda issiqlik va

 

Geotermal resurslar

 - Yer qaʼri issiqligi zaxirasi. Gidrogeotermal (termal suvlar) 

va  petrogeo-termal  (350°  va  undan  ortiq  darajagacha  qizigan  quruq  togʻ  jinslari) 

resurslarga  boʻlinadi.  G.  r.ning  sanoati  taraqqiy  etgan  mamlakatlar  yoqilgʻi-

energetika  balansidagi  ulushi  oʻrtacha  5-10%.  Gidrotermal  resurslardan  issikliq 

manbai sifatida (40° dan 100— 150° gacha boʻlgani) va elektr quvvati i.ch.da (150° 

dan  300°  gachasi)  foydalaniladi  [Italiya  (Toskana),  AQSH  (Kaliforniya),  Yangi 

Zelandiya,  Yaponiya  (Xokkaydo  o.),  Meksika,  RF  (Gʻarbiy  Sibir,  Shim. 

Saxalin)da]. 

 1.3 Yurtimizda geotermal energiyadan foydalanish va uning mavjud imkoniyatlari. 

            O‘zbekiston    hududi    geotermal    suv    zahirasiga    boy    hisoblanadi,    ya’ni  

uning  hududlarida    yetarli    chuqurliklarda    (3-6    km    gacha)    uglevodorod  

resurslaridan    4-6  marta    ko‘proqdir.        Yaqin    va    uzoq    kelajakda    geotermal  

resurslarning  asosiy iste’molchilari  bo‘lib  hech  shubhasiz,  issiqlik  ta’minoti  va  

elektr  energiya  ishlab chiqarish bo‘ladi.

 

Farg‘ona  artezian  basseynida  bir  necha  

suv    oqimi    komplekslari    terminal  suvlari  uchraydi,  minerallashuv  va  kimyoviy 

tarkibi  turlicha,  suv  tennisi  70-900  C  ga  yetadi.    Bu    suvlar    katta    debitga    va  

basseynga    ega.    Alohida    quduqlari    30    l/s    gacha  termal  suv  olish  mumkin.  

O‘zbekiston    janubida    (Sirdaryo)    geotermal    suvlar    6500    C    temperaturada 

uchraydi, ularda debiti ayrim quduqlar 3000 m3/sutka gacha etadi. Bu suvlar yod va 

brom  moddalari  bor  hisoblanadi.  Ulardan  kompleks  foydalanish  mumkin-issiqlik 

ta’minoti uchun yoki qimmatbaxo kimyoviy elementlar olish uchun.  

 

O’rta   Osiyoda  temperaturasi  40-200°C  atrofida  o‘zgaradigan  umumiy  oqim  

sarfi  0,55  mln.m3/kun  bo’lgan  geotermal  suvlar  zahirasi mavjuddir.  Hozirgi  

vaqtda  geotermal  suvlardan  faqatgina  xalq  xo‘jaligining kommunal  xo‘jaligida  

(uylarni    isitish    va    issiq    suv    bilan    ta’minlash),  parniklarda  va  davolash 

maqsadlarida    ishlatiladi.  Energetika    va    issiqlik    bilan    ta’minlashda    asosan  

temperaturasi  yuqori    va    kam    mineralizatsiyali    suvlar    qimmatli    hisoblanadi.  

Chunki mineralizatsiyasi  oz bo’lsa, jihozlarning zanglashi  va ularning devorlariga 

tuzlarning o‘tirib qolishi  kam bo’ladi. 

 

 

 

 

                                                      12. 

---

                                                                                      

 

Issiqlik almashinuviga ega past chuqurlikdagi geotermal tizim,  a -  yer osti quduq 

(skvajina) larda; b- gorizontal kanallarda.  

 

O'zbekiston    Respublikasi    hududidagi  eng  muhim  qaytalanuvchi  energiya 

manbalarining turlari va  miqdorlari  (mln.t.n.  e.) 

 

Hozirgi  kunda  0 ‘zbekistonda  qaytalanuvchi  energiya  manbalaridan foydalanish  

bo‘yicha juda  ko‘p  ilmiy-tadqiqot,  loyiha  hamda  qurib  ishga tushirish  ishlari  

xalqaro  grantlar  va  loyihalar  asosida  bajarilmoqda

 

Dunyodagi eng katta geotermal 

elektrostansiya  The  Geysers  -    eng  katta  geotermal  energiya  to‘plangan  joy 

AQShning  Kaliforniya    shtatidan    116    km    uzoqlikda  joylashgan.    Bu    yerda 

joylashgan 18  dona  geotermal  elektrostansiya  2000  MW  quvvat  ishlab  chiqaradi 

Geotermal  elektrostansiyalar  joylashgan  hudud    78  km

2

    tashkil    qila­di.    Ishlab 

chiqarilayotgan  elektr  energiyasi  Kaliforniya  shtatinmg  janubida  joylashgan  

iste’molchilarning 60% ehtiyojini qoplaydi.