Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

Gidroslyuda
  –  bu  guruh  minerali  slyuda  va  gilli  minerallar  oralig’idagi 
mineral bo’lib och tuproqsimon rangdagi xira mineral. Qattiqligi 1 – 2 zichligi 2.6, 
ko’pchishi o’rtacha. Gilli minerallardan gidroslyuda eng ko’p tarqalgan tog’ jinsini 
hosil  qiluvchi  mineral  hisoblanadi.  Gidroslyuda  ham  o’tga  chidamli  material 
sifatida  ishlatiladi.  Bu  guruh  mineallari  turli  muhitda  eritmada  kaliy  miqdorining 
oshishidan hosil bo’ladi.  
 
Oksidlar  va  gidroslyudalar  –  bu  guruh  200  ta  mineralni  o’z  ichiga  olgan 
bo’lib, ulardan eng ko’p tarqalgani kvarts, opal va limonit. 
 
Kvars
  –  tabiatda  eng  ko’p  tarqalgan  mineral,  endogen  va  ekzogen 
jarayonlarda  hosil  bo’ladi.  Kvars  rangsiz  oq  va  kulrang  ranglarda  uchraydi. 
                                                             
1
Highway, C.A.O’Flaherty, 77-bet
 

---

49 
 
 
Ulanish  tekisligi  yo’q,  sinishi  chig’anoqsimon,  yaltiroqsimon,  singanda  yog’li, 
qattiqligi 7, zichligi 2,6 gr/sm
3
.  
 
Kvars mustahkam mineral, juda ko’p tog’ jisnlarining tarkibida uchraydi, 
ayniqsa magmatik, metamorfik tog’ jinslarining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. 
Kvars shisha olishda bezash materiali sifsatida ishlatiladi.  
 
12-rasm. Tog’ kvarsi 
 
 
Opal 
– yarim tiniq amorf minerali, tarkibi 3 –9% ni suv tashkil qiladi, 
rangsiz, oq, sariq rangda.  Tovlanib turuvchi yaltiroqlikka chig’anoqsimon sinishga 
ega,  qattiqligi  5,5  –  6,5,  zichligi  1,9  –  2,5  gr/sm
3
.  Opal  cho’kindi  tog’  jinslarida 
ko’p  uchraydi.  Trepel  va  apokalarning  tarkibiy  qismi  hisoblanadi.  Asl  opallar 
bezak  toshlar  sifatida  ishlatiladi.  Opaldan  toshlarni  va  metallni  jilolash  uchun 
foydalaniladi hamda yengil g’isht olishda sement sanoatida ishlatiladi.