Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

429

XXI bob.

 Qonuniylik va 

huquqiy tartibot. Intizom

tiv huquq davlat qonunlaridan ustun turadi. Shu bois Yevropaning ko‘pchilik 

davlatlari konstitutsiyalarida 

huquqning ustunligi prinsipi

 mustahkamlan-

gan. 

Huquq ustunligi

 – bu ijtimoiy munosabatlarni insonning tabiiy huquqlari 

nuqtayi nazaridan, haqiqat va adolat mezonlari asosida tartibga solinishining 

yuksak darajasidir. Mamlakatimiz huquqshunosligi oldida turgan muhim ma-

salalardan biri «huquq ustunligi» va «qonun ustunligi» prinsiplarining nisba-

tini metodologiya jihatidan chuqur ilmiy-nazariy isbotlashdan iborat. Bunday 

ilmiy-ijodiy izlanish, shubhasiz, huquqiy tafakkurimizni sifat jihatdan yangi 

bosqichga ko‘taradi.

Milliy huquqshunosligimizda huquq ustunligi prinsipining tushunchasi, 

mohiyati va ahamiyatini izohlashga bag‘ishlangan ilmiy izlanishlar paydo 

bo‘layotganligi yuqorida biz asoslayotgan tendensiyaning isbotidir

1

.

Demokratik jamiyat barpo etayotgan huquqiy davlat qurish yo‘lidan bo-

rayotgan va shu maqsadda tub islohotlarni amalga oshirayotgan mamlakatimiz 

uchun bugungi sharoitda (o‘tish davrida) qonun ustuvorligiga erishish vaziyat-

ning ayni taqozosidir.

Huquq ustuvorligi (ustunligi) prinsipi biz kelgusida erishishga intilayotgan 

ideal tamoyil sifatida o‘z dolzarbligini saqlab qoladi. Istiqbolda, albatta, ijtimoiy 

hayotimizda huquq ustuvorligi tamoyili rahbariy mavqega ega bo‘ladi.

Ta’kidlash muhimki, qonunning ustunligini ta’minlash nihoyatda de-

mokratik mazmundagi ishdir. Qonunga og‘ishmay itoat etilgan jamiyatdagina 

demokratiya qaror topadi va mustahkam bo‘ladi. 

Qonunning oliyligi xususida gap borganda, avvalo, davlatning shoh qonuni 

hisoblangan Konstitutsiyaning oliyligini, ustuvorligini ta’minlash muhimligini 

e’tirof etish lozim. Konstitutsiya mamlakat huquqiy tizimining poydevoridir. 

U – xalqimizning davlat donishmandligi va siyosiy-huquqiy tajribasi samarasi 

tarzida yaratilgan.

Konstitutsiya normalari ibtido – asos sifatida ta’sis etuvchi xarakterga 

ega bo‘lib, ular bevosita amal qiladi. Birorta ham qonun yoki boshqa norma-

tiv-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi mumkin 

emas. Konstitutsiyaning qoidalari joriy qonunlar yoki boshqa huquqiy hujjatlar 

vositasida muayyanlashtirilmaganligi tufayli ularni bajarmaslik va ularga rioya 

etmaslikka yo‘l qo‘yilmaydi.

Konstitutsiya va qonunlar har bir fuqaro uchun, har bir huquq sohibi 

uchun eng oliy qadriyat, mo‘tabar va muqaddas bo‘lmog‘i lozim. Biroq buning 

uchun Konstitutsiya va qonunlarning o‘zi nihoyatda adolatli, insonparvar, 

demokratik va oqilona bo‘lishi, jamiyatning yetilgan ehtiyojlariga hamda davr 

talablariga mos kelishi lozim.

1 

Islоmоv Z.M. Kоnstitutsiya – huquq ustunligining аsоsi. – T., 2012.

---