Tayyorlash va malakasini oshirish instituti

 

DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI 

Fan

 

 

O‘quv dasturidagi joyi (tartib raqami)

 

 

Dars mavzusi

 

 

Davomiyligi

 

 

Dars 

maqsadi:

 

Didaktik(ta’limiy)

 

 

Rivojlantiruvchi

 

 

Tarbiyaviy

 

 

Kutilayotgan natija

 

 

DARS JIHOZI

 

Didaktik materiallar

 

 

Ta’limning texnik vositalari

 

 

DARS MAZMUNI

 

t/

b 

№

 

Bosqichlar 

 

Vaqt

 

Metod va faoliyatning tavsifi

 

 

Tashkiliy  

 

 

 

O‘tilganlarni 

takrorlash

 

 

 

 

 Yangi mavzu 

 

 

 

Amaliy 

topshiriqlar

 

 

 

 

Nazorat

 

 

 

 

Dars yakuni

 

 

 

 Darsning texnologik xaritasi va dars rejasi (konspekti) mazmuninining  ijobiy (+) va 

salbiy (-) tomonlarini aniqlang. So‘ngra plyus va minuslar soniga qarab eng maqbul 

yondashuvni tanlang. Har bir yondashuv bo‘yicha tadqiqot natijalarini jadvalga 

kiriting. Ushbu taqqoslash tahlilini o‘tkazish uchun «qarorlar daraxti» metodidan 

foydalaning. 

 

19 

Dars rejasi (konspekti) 

Darsning texnologik xaritasi 

(+) 

(-) 

(+) 

(-) 

MENING TANLOVIM: 

 

MAVZU: INTERFAOL TA’LIM, UNING SHAKLLARI  VA 

ISHTIROKCHILARI. 

Interfaol metodlarning ta’lim  va tarbiya jarayonidagi  o’rni va 

imkoniyatlari 

  Interfaol  metod  –  ta’lim  jarayonida  o’quvchilar  hamda  o’qituvchi  o’rtasidagi 

faollikni  oshirish  orqali  o’quvchilarning  bilimlarni  o’zlashtirishini  faollashtirish, 

shaxsiy  sifatlarini  rivojlantirishga  xizmat  qiladi.  Interfaol  metodlarni  qo’llash  dars 

samaradorligini  oshirishga  yordam  beradi.  Interfaol  ta’limning  asosiy  mezonlari: 

norasmiy  bahs-munozaralar  o’tkazish,  o’quv  materialini  erkin  bayon  etish  va 

ifodalash  imkoniyati,  ma’ruzalar  soni  kamligi,  lekin  seminarlar  soni  ko’pligi, 

o’quvchilar  tashabbus  ko’rsatishlariga  imkoniyatlar  yaratilishi,  kichik  guruh,  katta 

guruh, sinf jamoasi bo’lib ishlash uchun topshiriqlar berish, yozma ishlar bajarish va 

boshqa  metodlardan  iborat  bo’lib,  ular    ta’lim-tarbiyaviy  ishlar  samaradorligini 

oshirishda o’ziga xos ahamiyatga  ega. 

Interfaol mashg’ulot samaradorligi omillari 

Hozirda  ta’lim  metodlarini  takomillashtirish  sohasidagi  asosiy  yo’nalishlardan 

biri  interfaol  ta’lim  va  tarbiya  usullarini  joriy  qilishdan  iborat.  Barcha  fan 

o’qituvchilari dars mashg’ulotlari jarayonida interfaol usullardan borgan sari kengroq 

foydalanmoqdalar. 

Interfaol  usullarni  qo’llash  natijasida  o’quvchilarning  mustaqil  fikrlash,  tahlil 

qilish, xulosalar chiqarish, o’z fikrini bayon  qilish, uni asoslagan holda himoya qila 

bilish,  sog’lom  muloqot,  munozara,  bahs  olib  borish  ko’nikmalari  shakllanib, 

rivojlanib boradi. 

Bu  masalada  amerikalik  psixolog  va  pedagog  B.Blum  bilish  va  emotsional 

sohalardagi  pedagogik  maqsadlarning  taksonomiyasini  yaratgan.  Uni  Blum 

taksonomiyasi  deb  nomlanadi.  (Taksonomiya-borliqning  murakkab  tuzilgan 

sohalarini tasniflash va sistemalashtirish nazariyasi). U tafakkurni bilish qobiliyatlari 

rivojlanishiga muvofiq ravishdagi oltita darajaga ajratdi.   

Unga  ko’ra  tafakkurning  rivojlanishi  bilish,  tushunish,  qo’llash,  tahlil, 

umumlashtirish,  baholash  darajalarida  bo’ladi.  Shu  har  bir  daraja  quyidagi  belgilar 

hamda har bir darajaga muvofiq fe’llar namunalari bilan ham ifodalanadi, jumladan: 

 Bilish-dastlabki tafakkur darajasi bo’lib, bunda o’quvchi atamalarni ayta oladi, 

aniq  qoidalar,  tushunchalar,  faktlar  va  shu  kabilarni  biladi.  Bu  tafakkur  darajasiga 

muvofiq  fe’llar  namunalari:  qaytara  bilish,  mustahkamlay  olish,  axborotni  etkaza 

 

20 

olish,  aytib  bera  olish,  yozish,  ifodalay  olish,  farqlash,  taniy  olish,  gapirib  berish, 

takrorlash. 

Tushunish darajasidagi  tafakkurga ega bo’lganda esa, o’quvchi faktlar, qoidalar, 

sxema,  jadvallarni  tushunadi.  Mavjud  ma’lumotlar  asosida  kelgusi  oqibatlarni  

taxminiy tafsiflay oladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe’llar namunalari: asoslash, 

almashtirish,  yaqqollashtirish,  belgilash,  tushuntirish,  tarjima  qilish,  qayta  tuzish, 

yoritib berish, sharhlash, oydinlashtirish. 

Qo’llash  darajasidagi  tafakkurda  o’quvchi  olgan  bilimlaridan  faqat  an’anaviy 

emas, noa’nanaviy holatlarda ham foydalana oladi va ularni to’g’ri qo’llaydi.    Bu 

tafakkur  darajasiga  muvofiq  fe’llar  namunalari:  joriy  qilish,  hisoblab  chiqish, 

namoyish qilish, foydalanish, o’rgatish, aniqlash, amalga oshirish, hisob-kitob qilish, 

tatbiq qilish, hal etish. 

Tahlil darajasidagi tafakkurda o’quvchi yaxlitning qismlarini va ular o’rtasidagi 

o’zaro  bog’liqliklarni  ajrata  oladi,  fikrlash  mantiqidagi  xatolarni  ko’radi,  faktlar  va 

oqibatlar  orasidagi  farqlarni  ajratadi,  ma’lumotlarning  ahamiyatini  baholaydi.  Bu 

tafakkur  darajasiga  muvofiq  fe’llar  namunalari:  keltirib  chiqarish,  ajratish, 

tabaqalashtirish,  tasniflash,  taxmin  qilish,  bashorat  qilish,  yoyish,  taqsimlash, 

tekshirish, guruhlash. 

Umumlashtirish  darajasidagi  tafakkurda  o’quvchi  ijodiy  ish  bajaradi,  biror 

tajriba  o’tkazish  rejasini  tuzadi,  birnechta  sohalardagi  bilimlardan  foydalanadi. 

Ma’lumotni  yangilik  yaratish  uchun  ijodiy  qayta  ishlaydi.  Bu  tafakkur  darajasiga 

muvofiq  fe’llar  namunalari:  yangilik  yaratish,  umumlashtirish,  birlashtirish, 

rejalashtirish,  ishlab  chiqish,  tizimlashtirish,  kombinastiyalashtirish,  yaratish,  tuzish, 

loyihalash. 

Baholash darajasidagi tafakkurda o’quvchi mezonlarni ajrata oladi, ularga rioya 

qila oladi, mezonlarning xilma-xilligini ko’radi, xulosalarning mavjud ma’lumotlarga 

mosligini  baholaydi,  faktlar  va  baholovchi  fikrlar  orasidagi  farqlarni  ajratadi.    Bu 

tafakkur  darajasiga  muvofiq  fe’llar  namunalari:  tashxislash,  isbotlash,  o’lchash, 

nazorat qilish, asoslash, ma’qullash, baholash, tekshirish, solishtirish, qiyoslash. 

Interfaol usullar ko’p turli bo’lib, ularning hammasi  ham har qanday progressiv 

usullar  kabi  eng  avvalo,  o’qituvchidan  mashg’ulot  oldidan  katta  tayyorgarlik 

ko’rishni talab qiladi. 

Shu  mashg’ulotlarni  tashkil  qilishda  interfaol  darsning  asosiy  xususiyatlarini 

uning  an’anaviy  darsga  nisbatan  ayrim  farqlarini  ko’rib  chiqish  orqali  yaqqolroq  

idrok etish mumkin. Shu maqsadda quyidagi jadvalni keltiramiz: 

 

An’anaviy hamda interfaol dars orasidagi ayrim farqlar 

 

№  Asosiy 

tushunchalar 

An’anaviy dars 

Interfaol dars 

 

21 

1 qo’llanish 

darajasi 

Barcha 

mavzular 

bo’yicha  ular  uchun    qulay 

bo’lgan dars turlari shaklida 

qo’llaniladi. 

Ayrim mavzular bo’yicha 

interfaol darsning qulay bo’lgan 

turlari shaklida qo’llaniladi. 

Boshqa mavzular uchun an’anaviy 

dars  qo’llaniladi 

2 

Dars maqsadi 

Dars mavzusi bo’yicha 

bilim, ko’nikma, 

malakalarni shakllantirish, 

mustahkamlash. 

Dars mavzusi bo’yicha 

mustaqil fikrlash, xulosaga kelish, 

ularni bayon qilish, himoyalashga 

o’rgatish. 

3 

O’qituvchini

ng vazifalari 

va ish 

usullari 

Yangi mavzuni 

tushuntirish, 

mustahkamlash, nazorat, 

topshiriqlar berish. 

O’quvchilarning mustaqil 

ishlashlarini va taqdimotlarini 

tashkil  qilish, boshqarish, nazorat, 

yakuniy xulosalarni asoslab 

berish. 

4  Darsga 

tayyorgarlikk

a talablar 

Dars  rejasi,  konspekt 

va 

didaktik 

vositalarni 

tayyorlash. 

Interfaol dars ishlanmasi, 

mustaqil ishlar uchun topshiriqlar, 

tarqatma materiallar, boshqa zarur 

vositalarni tayyorlash. 

5 O’quvchilar 

tayyorgarligi

ga talablar 

Oldingi  dars  bo’yicha 

vazifalarni bajarib kelish. 

Yangi dars mavzusi bo’yicha 

asosiy tushunchalarni va dastlabki 

ma’lumotlarni bilish. 

6 

O’quvchilarni

ng vazifalari 

va ish usullari 

O’qituvchini tinglash 

va o’zlashtirish, berilgan 

topshiriqlarni bajarish. 

O’qituvchi bergan 

topshiriqlarni bajarish bo’yicha 

mustaqil fikrlash, o’z fikr, 

xulosalarini boshqalarga 

solishtirish va yakuniy xulosaga 

kelish 

7 

Vaqt 

taqsimoti 

Dars vaqtining ko’p 

qismi o’qituvchining yangi 

mavzuni tushuntirishi, tahlil 

qilishi, topshiriqlarni 

tushuntirishi, o’zlashtirishni 

nazorat qilishiga sarflanadi.  

Dars vaqtining ko’p qismi 

o’quvchilarning mustaqil 

topshiriqlarni bajarishi, fikr 

almashishi, mushohada qilishi, o’z 

xulosalarini bayon qilishi va 

himoyalashiga sarflanadi. 

8  Darsning  

modul va 

algoritmlari 

Darsning modul va 

algoritmlaridan har bir 

o’qituvchi o’zi qo’llayotgan 

metodga muvofiq 

foydalanadi. 

Har bir dars oldindan 

tayyorlangan modullar va 

algoritmlarga, loyihalarga 

muvofiq o’tkaziladi. 

 

22 

9 

O’quvchilard

an talab 

qilinadigan 

faollik 

darajasi 

O’qituvchi har 

tomonlama faol, o’quvchilar 

diqqatni jamlash, tushunish, 

fikrlash, topshiriqlarni 

bajarish bo’yicha faol.  

Muloqot shakllari: 

o’qituvchi-guruh; 

o’qituvchi-o’quvchi; 

o’quvchi-o’quvchi; 

o’quvchi-o’qituvchi; 

guruh-o’qituvchi; 

O’qituvchi ham, o’quvchilar  

ham har tomonlama faol. 

Hamkorlik, hamijodkorlik 

shakllari: o’qituvchi-o’quvchi; 

o’quvchi-o’quvchi; o’quvchi-

kichik guruh;  

kichik guruh-kichik guruh;  

o’quvchi-o’qituvchi;  kichik 

guruh-o’qituvchi;  

guruh-o’qituvchi. 

1

0 

Bilimlarn

i 

o’zlashtirishni

ng asosiy 

usullari 

Muloqot, muhokama, 

muzokara, bahs, munozara, 

mulohaza, tahlil, 

mushohada, mutolaa va 

boshqalar. 

Muloqot, mutolaa, 

mushohada, muhokama, 

muzokara, bahs, munozara, 

mulohaza, tahlil va boshqalar. 

1

1 

Mashg’ul

ot shakllari 

Ma’ruza, seminar, 

amaliy mashg’ulot, 

laboratoriya mashg’uloti, 

davra suhbati, bahs, 

munozara, konsultastiya va 

boshqalar. 

Ma’ruza, guruh yoki juft 

bo’lib ishlash, taqdimotlar, bahs, 

munozara, davra suhbati, amaliy 

ishlar va boshqalar. 

1

2 

Kutiladig

an natija 

Mavzu bo’yicha 

o’quvchilarning bilim, 

ko’nikma, malakalarini 

o’zlashtirishlari. 

Mavzu 

bo’yicha 

o’quvchilarning 

o’z 

fikr, 

xulosalarini  shakllantirish,  ularni 

mustaqil bilim olishga o’rgatish.  

 

Bu jadvalda hajm oshib ketmasligi uchun fikr juda qisqa bayon qilindi. 

Jadvalda keltirilgan farqlar shu ikki mashg’ulot turining bir-biriga nisbatan afzal 

va kamchilik tomonlarini yaqqol ko’rsatib turibdi. 

Interfaol  mashg’ulotning  ushbu  jadvalda  ko’rsatilgan  ayrim  jihatlarini  tahlil 

qilish asosida quyidagi xulosalarga kelish mumkin: 

1.  O’quv  rejadagi  fanlarni  o’qitishda  qaysi  mavzular  bo’yicha  interfaol  darslar 

tashkil  qilish  maqsadga  muvofiqligini  hisobga  olish  zarur.  Bunda  hap  bir  mavzu 

bo’yicha  mashg’ulotning  maqsadiga  to’liq  erishishni  ta’minlaydigan  interfaol  yoki 

an’anaviy mashg’ulot turlaridan foydalanish ko’zda tutiladi. 

 

23 

2.  Interfaol  mashg’ulotning  samarali  bo’lishi  uchun  o’quvchilar  yangi 

mashg’ulotdan  oldin  uning  mavzusi  bo’yicha  asosiy  tushunchalarni  va  dastlabki 

ma’lumotlarni bilishlarini ta’minlash zarur. 

3. Interfaol mashg’ulotda o’quvchilarning mustaqil ishlashlari uchun an’anaviy 

mashg’ulotga nisbatan ko’p vaqt sarflanishini hisobga olish zarur. 

Shularga o’xshash farqlarning ijtimoiy hayotdagi ta’siri to’g’risida bir necha asr 

muqaddam  A.Navoiy  o’zining  mashhur  "Mahbub  ul-qulub"  asari  muqaddimasida 

shunday yozgan edi: "Umid ulkim, o’qig’uvchilar diqqat va e’tibor ko’zi bila nazar 

solg’aylar va  har qaysisi o’z fahmu idroklariga ko’ra bahra olg’aylar...". Bunda shu 

asarni  har  kim  turlicha,  ya’ni  o’z  fahmi  idroki  darajasidagina  tushunishi, 

o’zlashtirishi,  foyda  ola  bilishi  va  amalda  qo’llay  bilishi  ko’rsatib  o’tilgan  bo’lib, 

bundan  biz  interfaol  ta’lim  usullarining  an’anaviy  usullardan  asosiy  farqlari 

to’g’risida  yuqorida  aytgan  xulosalarimizni  yanada  qisqa  qilib,  o’quvchilarning 

fahmu  idroklarini o’stirishdan iborat, deb ifodalashimiz mumkin. 

Bunda  ta’kidlash  lozimki,  interfaol  ta’lim  usullari  O’zbekistonda  qadim 

zamonlardan  beri  ta’lim-tarbiya  jarayonida  muallim  bilan  talabalar  hamda  talabalar 

bilan  talabalar  o’rtasidagi  muloqotlarda  muhokama,  munozara,  muzokara, 

mushohada, tahlil, mashvarat, mushoira, mutolaa kabi shakllarda qo’llab kelingan. 

Bu usullar talabalarning nutq, tafakkur, mulohaza, zehn, iste’dod, zakovatlarini 

o’stirish  orqali  ularning  mustaqil  fikrlaydigan,  komil  insonlar  bo’lib  etishishlariga 

xizmat  qilgan. 

Hozir interfaol mashg’ulotlarni olib borishda ma’lumki, asosan interfaol usullar 

qo’llanilmoqda.  Kelgusida  esa  bu  usullar  ma’lum  darajada  interfaol  texnologiyaga 

o’sib  o’tishi  maqsadga  muvofiq.  Bu  interfaol  usul  hamda  texnologiya 

tushunchalarining o’zaro farqini bizningcha, shunday ta’riflash mumkin. 

Interfaol  ta’lim  usuli  –  har  bir  o’qituvchi  tomonidan  mavjud  vositalar  va  o’z 

imkoniyatlari darajasida amalga oshiriladi. Bunda har bir o’quvchi o’z motivlari va 

intellektual darajasiga muvofiq ravishda turli darajada  o’zlashtiradi. 

Interfaol  ta’lim  texnologiyasi  -  har  bir  o’qituvchi  barcha  o’quvchilar  ko’zda 

tutilgandek  o’zlashtiradigan  mashg’ulot  olib  borishini  ta’minlaydi.  Bunda  har  bir 

o’quvchi  o’z  motivlari  va  intellektual  darajasiga  ega  holda  mashg’ulotni  oldindan 

ko’zda tutilgan darajada o’zlashtiradi. 

Interfaol mashg’ulotlarni amalda qo’llash bo’yicha ayrim tajribalarni o’rganish 

asosida bu mashg’ulotlarning sifat va samaradorligini oshirishga ta’sir etuvchi ayrim 

omillarni ko’rsatishimiz mumkin. Ularni shartli ravishda tashkiliy-pedagogik, ilmiy–

metodik  hamda  o’qituvchiga,  o’quvchilarga,  ta’lim  vositalariga  bog’liq  omillar  deb 

atash  mumkin.  Ular  o’z  mohiyatiga  ko’ra  ijobiy  yoki  salbiy  ta’sir  ko’rsatishini 

nazarda tutishimiz lozim. 

Tashkiliy-pedagogik omillarga quyidagilar kiradi:  

-o’qituvchilardan  interfaol  mashg’ulotlar  olib  boruvchi  trenerlar  guruhini 

tayyorlash; 

 

24 

  -o’qituvchilarga interfaol usullarni o’rgatishni tashkil qilish; 

  -o’quv xonasida interfaol mashg’ulot uchun zarur sharoitlarni yaratish; 

  -ma’ruzachining hamda ishtirokchilarning ish joyi qulay bo’lishini ta’minlash; 

-sanitariya-gigiena me’yorlari buzilishining oldini olish; 

-xavfsizlik qoidalariga rioya qilishni ta’minlash; 

-davomatni va intizomni saqlash; 

- nazorat olib borishni tashkil qilish va boshqalar. 

   Ilmiy-metodik omillarga quyidagilar kiradi: 

-DTS talablarining bajarilishini hamda darsdan ko’zda tutilgan maqsadga to’liq 

erishishni  ta’minlash  uchun  maqsadga  muvofiq  bo’lgan  interfaol  usullarni  to’g’ri 

tanlash; 

  -interfaol mashg’ulot ishlanmasini sifatli tayyorlash; 

  -interfaol mashg’ulotning har bir elementi o’rganilayotgan mavzu bilan bog’liq 

bo’lishini ta’minlash; 

  -mashg’ulotlar  mavzusi  va  mazmunini  so’nggi  ilmiy-nazariy  ma’lumotlar 

asosida belgilash; 

  -zamonaviy yuqori samarali metodlarni qo’llash; 

  -o’quvchilarning  tayyorgarlik  darajasini  oldindan  aniqlash  va  shunga  mos 

darajadagi interfaol mashg’ulotlarni o’tkazish; 

  -interfaol mashg’ulot uchun yetarlicha vaqt ajrata bilish va boshqalar. 

O’qituvchiga tegishli omillar: 

  -mavzuni sayoz bilishi; 

  -nutqidagi  kamchiliklar:  talaffuz,  adabiy  til  me’yorlari,  grammatika  qoidalari, 

notanish  yoki  xorijiy  so’zlar,  atamalarning  ma’nosini  tushuntirmasdan    qo’llashi, 

shevaga xos so’zlarni ko’p qo’llashi, yozib namoyish qilishda xatoga yo’l qo’yishi va 

tushunarsiz yozishi; 

-o’zini tutishi va pedagogik xulqidagi nuqsonlar; 

-kiyinishi va tashqi ko’rinishiga e’tiborsizligi; 

-ta’lim vositalaridan unumli va to’g’ri foydalana olmasligi;  

-kuzatuvchanlik, vaqtning o’tishini his qilish, uni to’g’ri taqsimlash ko’nikmasi 

etishmasligi; 

-tinglash ko’nikmasi yetishmasligi; 

-o’quvchiga  xayrixohlik,  samimiylik,  u  bilan  hamkorlikda  ish  olib  borish 

ko’nikmasi yetishmasligi; 

  -mantiqiy bog’liqlik va izchillikka rioya qilmaslik va boshqalar. 

 

25 

o’quvchilarga tegishli omillar: 

-davomat pastligi, mashg’ulotga kechikib kelishi; 

-zarur tayyorgarliksiz kelishi; 

-ilmiy atamalarni bilmasligi; 

-diqqatni jamlay olmasligi; 

-eshitish qobiliyatidagi va tinglash ko’nikmasidagi kamchiliklar; 

-qiziqishning pastligi, fikr yuritishning sustligi; 

-dars mavzusi bo’yicha tayyorgarlik darajasining pastligi; 

-manfaatdorlikning kamligi va boshqalar. 

Mashg’ulotda foydalaniladigan vositalarga tegishli omillar:  

-ta’lim  vositalarining  etishmasligi,  ta’mirtalab  yoki  yaroqsiz  holda  bo’lishi, 

sifatli va zamonaviy vositalarning kamligi; 

  -mashg’ulot  mavzusini  o’zlashtirish  uchun  maqsadga  muvofiq  vositalar 

turlarini va sonini to’g’ri tanlamaslik; 

  -vositalarni mashg’ulot boshlanmasidan oldin ishga tayyorlab qo’ymaslik; 

  -vositalardan foydalanishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilmaslik va boshqalar. 

Xulosa  qilib  aytganda,  interfaol  mashg’ulotlarni  yuqorida  qisqacha  bayon 

qilingan  omillarni  hisobga  olgan  holda  tashkil  qilish  va  olib  borish  bu 

mashg’ulotlarning sifati va samaradorligini yanada oshirishga yordam beradi. 

Interfaol ta’lim va tarbiya jarayoni ishtirokchilari 

 Interfaol mashg’ulotlar o’ziga xos tashkiliy tuzilishga ega bo’lib, uni tashkil 

qilish va olib borish bo’yicha faoliyat turlari alohida ajratilgan va har biri bo’yicha 

alohida vazifalar shaklida nomlar berilgan. Bunda bir mashg’ulot jarayonida shu 

mashg’ulotni olib boruvchi bir vaqtda ushbu turli vazifalarni bajarishi ko’zda tutiladi. 

Shu bilan birga bir mashg’ulotni ikki yoki uch pedagog yoki yordamchilar birgalikda 

olib borishi ham qo’llaniladi. Ular bajaradigan vazifalariga ko’ra quyidagicha 

nomlanadilar: 

1. 

Moderator – ta’lim mazmunini yaratish, modullarini ishlab chiqish. 

2. 

Trener–o’quvchilarning 

ko’nikmalarini  rivojlantiruvchi  mashqlar 

o’tkazuvchi  maxsus tayyorgarlikdan o’tgan mutaxassis. 

3. 

Tyutor–masofadan  o’qitish  dasturlarini  yaratish  va  bajarilishini 

ta’minlash. 

4. 

Fasilitator–darsda 

ko’makchi,  yo’naltiruvchi,  jarayonga  javob 

bermaydi, xulosa chiqarmaydi. 

5. 

Mentor–ustoz, o’rgatuvchi (yakka va guruhli tartibda). 

6. 

Kouch–ta’lim  oluvchilarning  to’liq  o’zlashtirishlari  uchun  yordam 

ko’rsatuvchi  repetitor,  instruktor,  trener.  Amaliyot  davomida  amaliy  mashg’ulotni, 

 

26 

ish  jarayonini  nazorat  qiluvchi,  kuzatuvchi.  (Kouching-imtihonlarga  yoki  sport 

bo’yicha tayyorgarlik ko’rish). 

7. 

Konsultant–maslahat berish, tushuntirish, qo’shimcha ma’lumot berish. 

8. 

Lektor–nazariy ma’lumotlar bilan tanishtiruvchi. 

9. 

Ekspert  –  kuzatish,  tahlil,  tekshirish,  xulosa,  tavsiya,  taklif,  mulohaza 

bildirish. 

10. 

Innovator–yangiliklarni  ta’lim  mazmuni  va  mashg’ulotlar  jarayoniga 

joriy qilish. 

11. 

Kommunikator–o’zaro  muloqotlarning  sifati  va  samaradorligini 

oshirish, takomillashtirish. 

12. 

O’qituvchi–mashg’ulot  mavzusi  bo’yicha  ko’zda  tutilgan  mazmunni 

tushuntirish, o’quv jarayoniga rahbarlik. 

13. 

Menejer–tashkiliy–pedagogik va iqtisodiy masalalarni hal etish. 

14. 

Spekter–kuzatish, tahlil qilish va xulosalarni bayon qilish. 

15. 

Assistent–mashg’ulot uchun tayyorlangan vositalarni amalda qo’llashga 

tayyorlash, mashg’ulot ishtirokchilariga yordam ko’rsatib turish. 

16. 

Sekretar–zarur  ma’lumotlarni  yozib  borish,  tegishli  hujjatlarni 

rasmiylashtirish, o’rnatilgan tartibda saqlash. 

17. 

Texnolog–pedagogik  texnologiya  mutaxassisi.  Zamonaviy  pedagogik 

texnologiyalar asosidagi dasturlarni  ishlab chiqish  va amalga oshirishni ta’minlash 

bilan bog’liq masalalarni hal etib boradi. 

18.