O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

suyultirilgan  emulsiyalar
  deyiladi.  Dispers  faza  miqdori  74%  gacha  bo‗lsa, 
konsentrlangan,  74%  dan  ortiq  bo‗lsa,  o‗ta 
konsentrlangan  emulsiyalarga
 
bo‗linadi.  Vaqt  o‗tishi  bilan  dispers  faza  tomchilari  bir-biri  bilan  birlashib,  ikki 
qavtga ajralishi 
koalessensiya
 deyiladi. 
Barqaror  emulsiyalar  hosil  qilish  uchun  sistemaga  suyuqliklarning  sirt 
tarangligini  kamaytiruvchi,  suyuqliklar  sirtida  mustahkam  parda  hosil  qilib 
dispers  faza  zarrachalrini  bir-biri  bilan  yopishib  ketishiga    yo‗l  qo‗ymaydigan 
uchinchi  modda-emulgatorlar  qo‗shish  kerak.  Emulgator  sifatida  ishlatiladigan 
sirt-aktiv  moddaning  tarkibida  gidrofil  va  gidrofob  gruppalar  bo‗lishi  kerak. 
Kuchli gidrofil xususiyatga ega  emulgator M/S tipidagi emulsiyalar olish uchun 
xizmat  qiladi.  Girofob  xossaga  ega  bo‗lgan  emulgatorlar  S/M    tipidagi 
emulsiyalar  olishda  ishlatiladi.  Bir  tipdagi  emulsiyaning  ikkinchi  tipdagi 
emulsiyaga  o‗tish  hodisasi  emulsiya  fazalaring  almashinuvi  deyiladi.    Qattiq 
dispers  faza  va  suyuq  dispersion  muxitdan  iborat  dag‗al  dispers  sistemalar 
suspenziyalar
 deyiladi.  Suspenziya va emulsiyalar kolloid eritmalardan quyidagi 
xossalari bilan farq qiladi; 
a)  suspenziya  bilan  emulsiya  optik  jihatdan  bir  jinsli  emas,  sedimentatsion 
beqaror; 
b)  suspenziya  bilan  emulsiya  ikki  va  uch  qavatga  bo‗linishi      va      ularning   
tarkibiy  qismlari  bir-biridan  ajralishi  mumkin.  Dispers  sistemalarning  bu 
xossalaridan  foydalanib  texnologiyada  bir  modda  boshqa    moddalardan  ajratib 
olinadi. 
Emulsiyalar  ma‘lum  qovushqoklikka  ega,  ularning  qovushqoqligi  dispers 
faza  konsentratsiyasiga,  dispresion  muhit  tabiatiga  va  boshqa  omillarga  bog‗liq 
ravishda o‗zgaradi. 
Tabiatda  va  sanoatda  ko‗p  uchraydigan  dispers  sistemalarga 
kukunlar
 
kiradi. Ular jumlasiga chang xoliga qadar maydalangan ko‗mir (chang xolatidagi 
yoqilg‗i), qurum, turli qurilish materiallarini kiritish mumkin. Kukun zarrachalari 
bir biriga  yopishib  mushtlashib  (yiriklashib)  qolishi  xam  mumkin. Kukunlarning 
yiriklashib  granulalar  holatiga  o‗tishida  sistemalarning  sirt  energiyasi  kamayadi, 
shu sababli granulyasiya xodisasi o‗z-o‗zicha sodir bo‗ladigan hodisalar jumlasiga 
kiradi. Lekin kukun qo‗llanganda bu jarayon aktivlashadi, chunki uning natijasida 
katta  qovushqoqlikki  ega  bo‗lgan  chegara  qavat  paydo  bo‗lganida  zarrachalar 
orasidagi  o‗zaro  adgezion  ta‘sir  kuchayib  zarrachalar  bir-biri  bilan  birlashib 
ketadi.  

---

89 
 
Dispers  muhit  suyuq  emas  qattiq  moddadan  iborat  bo‗lgan 
ultramikrogeterogen  sistemalar 
qattiq  zollar
  deb  ataladi.  Bunday  dispers 
sistemalarning dispers fazasi gaz, suyuqlik va qattiq moddalardan iborat bo‗lishi 
mumkin.  Dispersion  muxiti  qattiq  va  dispers  fazasi  gazdan  iborat  bo‗lgan 
sistemalar