O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

4. Suyuq-gaz chegara sirtidagi adsorbsiya 
Suyuqlik 
sirtiga 
adsorbsiyalanganda 
suyuqlikning 
sirt 
tarangligini 
kamaytiruvchi  moddalar  sirt  faol  moddalar  deyiladi.  Masalan,  suvga  organik 
kislota  yoki  spirt  (aldegid, keton, murakkab  efir, oqsil va x.k.)  aralashtirilsa ular 
suvning qavatida ko‗p yig‗ilib suvning sort tarangligini kamaytiradi. suyuqlikning 
sirt  tarangligini  oshiruvchi  moddalar  esa  sirt  noaktiv  moddalar  deyiladi. 
Suyuqlikning  sirt  tarangligini  o‗zgartirmaydigan  moddalar  sirt  farqsiz  moddalar 
deyiladi. Bularga disaxarid va polisaxaridlar kiradi. 
Sirt  faol  moddalar  assimetrik  tuzilishdagi  molekula  bulganligi  sababli  ular 
suv  -xavo  (suv  —  bug‗),  suv-  uglevodorod  (suv-yog‗),  suv  -  qattiq
 
jism  kabi 
sirtlarga  adsorbilanadi.  Sirt  faol  moddani  O—  shaklida  (yoki  O~  shaklda) 
belgilanadi. Bu shaklning doira qismi qutubli gruppalarni to‗g‗ri chiziq qismi esa 
uglevodorod  radikallarini  bildiradi.  Molekulaning  gidrofil  qismi  suvda,  gidrofob 
qismi qutbsiz fazada bo‗lganida izobar potensial minimal qiymatga ega bo‗ladi.  
Sirt  faol  moddalar  suvdagi  eritmalarida  dissotsilanish  qobiliyatiga  qarab