O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

Peptizatsiya  usuli.
  Zolning  koagulyasiya  maxsulotini  qaytadan  kolloid 
eritma holatiga o‗tkazish peptizatsiya deyiladi. Uni amalga oshirish uchun kolloid 
cho‗kmasiga  biror  elektrolit  qo‗shib,  erituvchi  bilan  almashtiriladi,  bunday 
elektrolitlar  peptizatorlar  deyiladi.  Peptizator  sifatida  elektrolitlar  va  ba‘zi  sirt-
aktiv moddalar ishlatiladi. Peptizatsiya tezligiga peptizatorning ximiyaviy xossasi, 
konsentratsiyasi,  cho‗kmaning  holati  va  uning  miqdori,  temperatura,  rN, 
ultratovush va boshqa omillar ta‘sir qiladi. 
Peptizatsiya  jarayoni  ikki  xil  bo‗ladi.  Bevosita  peptizatsiya  va  bilvosita 
peptizatsiya.  Agar  kolloid  zarrachalar  sirtiga  stabilizatorning  o‗zi  yutilib  kolloid 
eritma hosil qilsa, bevosita peptizatsiya deyiladi. Agar kolloid zarrachalar sirtiga 
stabilizatorning  o‗zi  yutilmay,  balki  uning  eruvchi  modda  bilan  xosil  qilgan 
maxsulotlari  yutilsa  bilvosita  peptizatsiya  deyiladi.  Cho‗kish  qoidasiga  muvofiq 
kolloid eritmaga o‗tgan cho‗kmaning miqdori eritish uchun olingan cho‗kmaning 
(peptizatorning miqdori o‗zgarmaganda) miqdoriga bog‗liq. 
Eritmaga  o‗tgan  cho‗kma  xajmining  peptizatorning  (eritish  uchun  oligan 
cho‗kmaning  o‗zgarmas  miqdorida)  konsentratsiyaga  bog‗liqligi  quyidagi 
ko‗rinishga  ega.  Peptizatsi  xodisasi  texnikada  katta  axamitga  ega.    Kolloid 
eritmalarni  tozalash  usullari.  Dispers  sistemalar,  ayniqsa,  kolloid  eritmalar 
kimyoviy  reaksiyalar  asosida  hosil  bo‗lganida  ularning  tarkibida  ortiqcha 
miqdorda  kolloid  eritma  barqarorligiga  salbiy  ta‘sir  etuvchi  tuzlar,  kislotalar, 
asoslar  ham  hosil  bo‗ladi.  Kolloid  eritma  tarkibidagi  ortiqcha  miqdordagi 
elektrolitlarni yo‗qotish kolloid eritmani tozalash deyiladi.  

---

61