Java 2se dasturlash tili

Tsikllar 

Java dasturlash tilida tsikllar asosan berilgan ifodani biror bir shart to’g’ri bo’lishi davomida 

bajaradi. 

while

  tsikli shart to’g’ri bo’lishi davomida ifodani bajaradi. Agar shart to’g’ri bo’lmasa 

tsiklda joylashgan ifoda bajarilmaydi. 

while

 tsiklining umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi: 

while (shart) ifoda 

Masalan: 

while (xomAshyo > 0) { 

 

maxsulotIshlabChiqarish(); 

 

maxsulot++; 

 

xomAshyo--; 

} 

---

Dastur 

kodi 

xomAshyo

 

tugagunga qadar, ya’ni 0ga teng bo’lgunga qadar, 

maxsulotIshlabChiqarish()

  metodini ishga tushiradi. Agar 

xomAshyo

  bo’lmasa, ya’ni 0ga teng 

bo’lsa, tsikl umuman bajarilmaydi va 

maxsulotIshlabChiqarish()

 metodi ishga tushirilmaydi. 

while

 tsikli shartni tsikl boshida tekshiradi. Agar shart to’g’ri bo’lmasa tsikl ichidagi ifoda 

umuman bajarilmaydi. Agar tsikl ifodasi shart to’g’ri bo’lmasa xam kamida bir marta bajarilishi 

kerak bo’lsa 

do/while

  tsiklidan foydalanish mumkin. Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha 

bo’ladi: 

do ifoda while (shart); 

Ushbu tsiklda birinchi ifoda bajariladi keyin esa shart tekshiriladi. Agar  shart to’g’ri bo’lsa 

tsikl qaytariladi, aks xolda tsikl to’xtatiladi. Masalan, 

do { 

 

xaroratniTekshirish(); 

 

muzlatkichniIshlatish(); 

} while (xarorat > 20); 

Dastur  kodi 

xaroratniTekshirish()

  va 

muzlatkichniIshlatish()

  metodlarini ishga 

tushiradi, keyin esa 

xarorat

 qiymatini 20dan katta-kichikligini tekshiradi. Agar 

xarorat

 qiymati 

20dan katta bo’lsa tsikl qaytariladi, katta bo’lmasa tsikl to’xtatiladi. 

do/while

 shartli ifodaning blok sxemasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi. 

 

do/while

 shartli ifodaning blok sxemasi 

 

Belgilangan tsikllar 

for

  tsikli xisoblagich yoki xar bir iteratsiyada yangilanib turuvchi o’zgaruvchi orqali 

boshqariladigan iteratsiyalarni tashkil qiladi. 

 

for

 belgilangan tsiklning umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi: 

 

ifoda 

shart 

XA 

YO’Q 

---

 

for (bo’lim1; bo’lim2; bo’lim3) 

{ 

 

ifoda; 

} 

bunda, bo’lim1 xisoblagich  o’zgaruvchisini e’lon qiladi va uni boshlang’ich qiymatini 

belgilaydi. Bo’lim2 tsiklning xar bir iteratsiyasida tekshiriladigan shartni belgilaydi. Bo’lim3 

xisoblagichni yangilash qoidasini belgilaydi.  Masalan, quyidagi tsikl 1 dan 10 gacha bo’lgan 

sonlarni ekranga chiqarib beradi. 

for (int i=1; i<=10; i++) 

 

System.out.println(i); 

 Quyida 

for

 tsiklining blok sxemasi keltirilgan. 

 

for

 tsiklining blok sxemasi 

 

Shuni aytib o’tish kerakki, for tsiklida e’lon qilingan xisoblagich o’zgaruvchisi faqatgina 

tsikl doirasida amal qiladi. 

Bajarilish tartibini buzuvchi ifodalar 

bo’lim 1 

bo’lim 2 

ifoda 

bo’lim 3 

YO’Q 

XA 

---

Tsikllar bajarilishi davomida ulardan vaqtidan oldin chiqish yoki keyingi iteratsiyaga o’tish 

extiyoji paydo bo’ladi. Buning uchun 

break

 va 

continue

 ifodalaridan foydalanish mumkin. 

break

  ifodasi yorliqsiz va yorliqli turlariga bo’linadi. Yorliqsiz 

break

  ifodasini qo’llashni 

quyidagi misolda ko’rib chiqamiz: 

while (xomAshyo > 0) 

{ 

 

maxsulotIshlabChiqarish(); 

 

maxsulot++; 

 

if (maxsulot > reja) break; 

 

xomAshyo--; 

} 

Ushbu dasturda tsikl ikki xolatda tugaydi, birinchi, agar 

xomAshyo = 0

  bo’lganda yoki 

maxsulot  = reja

  bo’lganda.  Demak, 

break

  ifodasi tsikldan shartsiz chiqib ketish uchun 

qo’llaniladi. 

Yorliqli 

break

 ifodasi bir birida joylashgan tsikllardan chiqish uchun ishlatiladi. Masalan, 

xafta: 

while (kun < 6) 

{ 

 

 

while (soat < 8) 

 

 

{ 

 

 

 

ishlash(); 

 

 

 

soat++; 

 

 

 

if (tatil == true) break xafta; 

 

 

} 

 

 

kun++; 

} 

Ushbu dastur kodida 

tatil == true

  sharti to’g’ri bo’lganda 

break

  ifodasi joylashgan 

tsikldan emas balki 

break

 ifodasidan keyin ko’rsatilgan yorliq tsiklidan chiqiladi. 

continue

  ifodasi tsiklning  joriy iteratsiyasi  bajarilishi to’xtatib ushbu tsiklni keyingi 

iteratsiyasiga o’tkazadi. Masalan, 

for (int i=1; i<=10; i++) 

{ 

 

if (i>5) continue; 

 

System.out.println(i); 

---

} 

dastur kodida 

i>5

  bo’lganda tsiklning joriy iteratsiyasi bajarilishi to’xtatilib keyingi 

iteratsiyaga o’tiladi. Natijada 

i>5

 bo’lganda 

System.out.println(i)

 ifodasi bajarilmaydi.