Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
20 
 
―Sachratqi haqida risola‖ («Risola fil-xindabo»). 
―Qon olishda qon tomirlar‖ («Risola fil-uruk al-mafsuda»). 
«Risola-yi judiya» — quloq, oshqozon, tish kasalliklari ta‘rifi keltirilgan. Bundan 
tashqari, unda  gigiyena  muammolari  keltirilgan.  Ayrim  tadqiqotchilar  Avitsennaning 
muallifligiga shubha qilishadi. 
 
Ibn Sino haqiqiy qomusiy olim sifatida o‘z davridagi fanlarning deyarli hammasi 
bilan muvaffaqiyatli shug‘ullangan va ularga oid asarlar yaratgan. Turli manba‘larda 
uning 450 dan ortiq asarlari qayd etilgan bo‘lsa ham, zamonlar o‘tishi bilan ularning 
ko‘pi yo‘qolib ketgan va bizgacha faqat 242 tasi yetib kelgan1. SHu 242 dan 80 tasi 
falsafa, ilohiѐt va tasavvufga tegishli, 43 tasi tabobatga oid, 19 tasi mantiqqa, 26 tasi 
ruhshunoslikka,  23  tasi  tabiiѐt  ilmiga,  7  tasi  falakiѐtga,  1  tasi  riѐziѐtga,  1  tasi 
musiqaga, 2 tasi kimѐga, 9 tasi odob ilmiga, 4 tasi adabiѐtga va 8 tasi boshqa olimlar 
bilan bo‘lgan ilmiy ѐzishmalarga bag‘ishlangan. 
Ibn  Sinoning  bizgacha  yetib  kelgan  tibbiy  asarlari  30  dan  oshadi.  SHulardan 
asosiylari o‘zbek tiliga tarjima qilinib nashr etilgan. 
Ibn Sinoning tabobatga oid eng yirik shoh asari «Kitob alqonun fi-t-tibb» («Tib 
qonunlari  kitobi»)  hisoblanadi.  O‘z  davridagi  tibbiѐt  faniniig  mufassal  qomusi 
hisoblangan bu asarda inson sog‘lig‘i va kasalliklariga oid bo‘lgan barcha masalalar 
mantiqiy  tartibda  to‘la  baѐn  etilgan.  «Qonun»  1012-23  yillar  mobaynida  ѐzilgan 
bo‘lib, uning qo‘lyozma nusxalari tezlik bilan tarqaladi. 
Bu asar ko‘p o‘tmay yevropaga ham yetib keldi. XII asrdaѐq Kremonalik Gerard 
(1114  -  1187)  «Qonun»ni  arabchadan  lotin  tiliga  tarjima  qiladi  va  shundan  keyin 
yevropa  dorilfununlarida  tabobat  fani  Ibn  Sino  asarlari  bo‘yicha  o‘qitila  boshlaydi. 
«Qonun» o‘zining asosiy qo‘llanma va darslik sifatidagi qiymatini 500 yildan ortiqroq 
vaqtgacha saqlab qoldi.