Agrotexnologiyalar instituti


DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI



Download 2,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/400
Sana05.01.2022
Hajmi2,77 Mb.
#318501
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   400
Bog'liq
DORIVOR O’SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI MAJMUA 2020 (2)

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
18 
 
Qomuschi olim Abu Rayhon Beruniy umrining oxirgi yillarida Qitob as-saydana 
fi-t-tibb», ya‘ni «Tibbiyotda dorivor» asarini yaratadi. Bu asarda o‘sha davrning shark 
tabobatida  qo‘llaniladigan  674  ta  dorivor  o‘simlik  va  90  ta  o‘simlik  mahsulotlari 
to‘g‘risida  fikr  yuritiladi.  Bulardan  tashqari,  Saydana»da  yana  104  ta  hayvonlardan 
olingan  mahsulotlar  xamda  bu  vaqtgacha  to‘g‘ri  aniqlanmagan  113  ta  dorivor 
o‘simliklar hakida ma‘lumotlar bor.  
«Yajur  —  veda»  («Hayot  hakidagi  fan»)  dorivor  o‘simliklar  haqida  yozilgan 
ko‘xna hind kitobidir. Bu kitob qayta-qayta ishlanib bir necha bor chop etilgan. Vrach 
Sushruta qayta yozgan bu kitobda 700 xil dorivor o‘simlik bayon etilgan. Ular hozirda 
ham o‘z qimmatini yo‘qotmagan. 
Tibet  tibbiyoti  Hind  tibbiyoti  ta‘sirida  rivojlandi.  Mashhur  «Djut-shi» 
(«Shifobaxsh  dori-darmonlar  mohiyati»)  kitobi  ham  Hindiston  «YAjur  —  veda»si 
asosida yozilgan.  
Hozirga  qadar  saqlanib  qolgan  dorivor  o‘simliklar  haqidagi  ma‘lumotlar  asosan 
qadimiy  yunon  adabiyotlarida  uchraydi.  Yunonlar  o‘zlarida  yetishtiriladigan  dorivor 
o‘simliklardan  tashqari  Misr,  Eron  va  boshqa  Osiyo  mamlakatlaridan  keltirilgan  dorivor 
mahsulotlardan ham foydalanishgan. 
Mashhur  vrachlar  Buqrot  (Gippokrat),  Arastu  (Aristotel)  va  ularning  shogirdi 
Teofrast,  farmakognoziya  «asoschisi»  Dioskorid  va  boshqa  olimlarning  shuhrati 
dunyoga yoyilgan. 
Buqrot  (eramizdan  avvalgi  460-377  yillar)  bemorlarni  parhez  ovqatlar  bilan 
davolagan. U yozgan kitoblarda dorivor o‘simliklarning 236 turi ta‘riflangan. 
Arastu va uning shogirdi Teofrast (eramizdan to‘rt asr oldin) ko‘pgina o‘simlik 
turlarini ta‘riflash bilan birga ularning foydali xususiyatlarini ham ko‘rsatib o‘tishgan. 
Ko‘xna Rimda Galen va Pliniy Starshiy darslik bilan uzoq vaqt shug‘ullanganlar. 
Vrach  Galen  (eramizning  130-yillarida  tug‘ilgan)  farmatsiya  va  tibbiyot  sohasida  bir 
qancha kitoblar yozgan. U o‘z kitoblarida 304 ta dorivor o‘simlik, 80 ta hayvon va 60 
ta  mineral  moddadan  olinadigan  dorilarni  ta‘riflagan.  Galen  o‘simlik  va  hayvon 
organlaridan  tayyorlangan  (tarkibida  ta‘sir  etuvchi  modda  bo‘lgan)  dori  turlari  bilan 
bemorlarni  davolashni  birinchi  bo‘lib  taklif  etadi.  Bu  dorilar  hozirgi  kunda  ham 
«Galen preparatlari» nomi bilan yuritiladi. Galenning tibbiyot va farmatsiya sohasida 
yozgan asarlari XIX asrgacha katta ahamiyatga ega bo‘lib keldi.  
Osiyo  davlatlarida  qadimdan  foydalanib  kelinayotgan  o‘simliklar,  hayvon 
mahsulotlari  va  mineral  moddalarni  bir  tizimga  solishda  arab  vrachlarining  xizmati  katta 
bo‘ldi. Ular tibbiyot sohasida yozilgan kitoblarni arab tiliga tarjima qilish bilan birga kayta 
nashrdan  chikardilar  hamda  Hindistondagi  dorivor  mahsulotlar  va  moddalarni  arab 
tibbiyotida qo‘llay boshladilar.  O‘z davrining  mashhur tabiblari  bo‘lmish buxorolik Abu 
Ali  Ibn  Sino,  eronlik  Abu  Mansur  Muvafaq,  xorazmlik  Abu  Abdallah  Muhammad  Ibn 
Muso  Al-Xorazmiy,  Abu  Bakir  Muhammad  ibn  Zakariya  ar-Roziy,  Abu  Rayxon 
Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy, arab Muhammadxon o‘g‘li Abdulg‘ozixon, Ibn Baytar 
va boshkalarni butun dunyo taniydi.  
 
Al  Husayn  Ibn  Abdulloh  ibn  Al-Hasan  ibn  Ali  Ibn  Sino  –  buyuk  olim,  tabib, 
musiqachi. O‘rta Osiyo va Eronda yashagan, turli hukmdorlar paytida tabib va vazir 



Download 2,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   400




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish