Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

SOLIQ TIZIMI 
 
B
ЕVOSITA SOLIQLAR 
 
Yuridik 
shaxslardan 
undiriladigan 
soliq lar 
 
Jismoniy 
shaxslardan 
undiriladigan 
soliq lar 
 
 
Foyda solig`i 
 
Jismoniy shaxslar 
daromad solig`i 
 
Y
еr solig`i 
 
Mol-mulk solig`i 
 
BILVOSITA 
SOLIQLAR 
 
 
Qo`shilgan 
qiymat solig`i 
 
 
Aksiz soliqlari 
 
 
Bojxona bojlari 
 
Y
еr ostidan 
foydalanganlik 
solig`i 
 
 
Boshqa soliq va 
yig`imlar 
 
Infratuzilma 
solig`i 
 
Suv r
еsurslaridan 
foydalanganlik  
uchun soliq 
 
 
Boshqa soliq va 
yig`imlar 
 
 
 
Iste’mol solig‘i 

---

 
 
 
101
 
 
tashlanyapti. Chunonchi, AKShda ular 47% dan 34% ga, Yaponiyada 42% dan 37 ga, Buyuk 
Britaniyada 52% dan 35% ga qadar pasaytirildi. 
Bilvosita soliqlar
  -  narx yoki tarifga ustama ko‘rinishida belgilanadigan, tovar va 
xizmatlardan olinadigan soliqlar. Bilvosita soliqlarga tovarni sotish narxida to‘lanadigan yoki 
tarifga kiritilgan, tovar va xizmatlarga solinadigan soliqlar kiradi, ya’ni bilvosita soliqlarning 
pirovard to‘lovchisi bo‘lib tovar iste’molchisi maydonga chiqadi, uning zimmasiga soliq narxda 
ko‘zda tutilgan ustamalar orqali yuklanadi. Mazkur holda korxonalar o‘zlari ishlab chiqargan 
tovarlar va xizmatlarni sotib, soliq summalari hisobga olingan pul summalarini oladilar, so‘ngra 
olingan barcha soliq summalarini tegishli budjetga o‘tkazadilar. 
Bilvosita soliq  solishda davlat amalda yangi qiymatni taqsimlash ishtirokchisiga aylanib, 
tovar yoki xizmatlarni sotish paytida ushbu qiymatning bir qismiga bo‘lgan o‘z huquqlarini e’lon 
qiladi. 
Bevosita soliqlardan farq qilib, bilvosita soliqlar bevosita to‘lovchining daromadi yoki mol-
mulki bilan bog‘lanmaydi.  
Haqiqatda bilvosita soliqni xaridor-iste’molchi to‘laydi. Tovarni ishlab chiqaruvchi yoki 
xizmat ko‘rsatuvchi shaxs, aslini olganda, soliq yig‘uvchi hisoblanadi. Bilvosita soliqlarning 
kattagina qismi tovar yoki xizmatlarni narxiga kiritiladi.  
Bilvosita soliqlar na daromadni, na oilaviy ahvolni hisobga oladi. Barcha fuqarolar, o‘z 
daromadlari miqdoridan qat’i nazar, haqiqatda bilvosita soliqlarni to‘laydilar, bilvosita soliq 
solinadigan hayotiy zarur tovarlarni iste’mol qiladilar va maishiy xizmatlardan foydalanadilar.  
Bilvosita soliqlar stavkalari qat’iy (tovar o‘lchov birligida) va foizli (tovar narxi muayyan 
xissada) ko‘rinishda bo‘ladi. Foizli stavkalar davlatga foydaliroqdir, chunki narx oshirilganda soliq 
tushumlari ko‘payadi. Soliq stavkalarining ko‘payishi tovarlar narxida ular xissasining o‘sishiga 
olib keladi. 
Bilvosita soliqlar o‘z ichiga aksizlar, qo‘shilgan qiymat solig‘i va bojxona bojlarini oladi. 
Stavkalarga bog‘liq ravishda soliqlar mutanosib, progressiv va regressiv turlarga bo‘linadi.  
Mutanosib soliqlar
  –  uning miqdorini tabaqalashtirishni hisobga olmasdan soliq obyektiga 
bir xilda foizli nisbatda amal qiladi. 
Progressiv
 soliqlarning o‘rtacha stavkasi daromad oshishiga qarab oshib boradi. 
O‘rtacha stavkasi daromadning oshishiga qarab pasayib boradigan soliqlar 
regressiv 
soliqlar 
deb ataladi.