241
Payvand to‟rlarda silliq sirtli bo‟ylama armaturalarning uchiga
I
s
masofada kamida bitta,
agar hisob bo‟yicha ko‟ndalang armatura talab etilsa, kamida ikkita ankerlovchi (biriktiruvchi)
ko‟ndalang armatura payvandlanishi lozim. Eng chetki ankerlovchi sterjendan bo‟ylama
sterjenning uchigacha bo‟lgan masofa d
10 mm bo‟lsa, 15 mm dan, d>10 mm bo‟lsa, 1,5d dan
kam bo‟lmasligi kerak. Ankerlovchi sterjenning diametri eng yo‟g‟on bo‟ylama armatura
diametrining yarmidan kichik bo‟lmasligi zarur. Agar anker (biriktirgich)lar bo‟lmasa,
armaturaning uchidagi normal kuchlanish nolga teng bo‟ladi; element uchidan uzoqlashgan sari
armatura bilan beton orasidagi birikuv (sseplenie) hisobiga kuchlanish orta boradi va
I
an
masofada (3– rasm, v) uning qiymati to‟liq hisobiy qarshilik R
s
ga tenglashadi. Ankerlash
zonasining uzunligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
I
an
=(
an
Rs/Rb +
an
)d,
(10)
Cho‟zilish zonasidagi davriy profilli armature uchun
an
=0,7 va
an
=11, tekis sirtli
armature uchun esa
an
= 1,20 va
an
=11. Bundan tashqari,
I
an
250 mm dan va 20d dan kam
bo‟lmasligi kerak. Chetki ozod tayanchlarda ankerlash zonasi uzunligi ko‟ndalang armatura va
ko‟ndalang yo‟nalishdagi siqilish kuchlanishlari tasirini e‟tiborga olgan holda hisoblanadi.
Keyingi omillar ankerlash zonasini ixchamlashtiradi.
Yig„ma temirbetonli to„sin qurilmasining namunasi.
To„sin ko„ndalang va bo„ylama armaturadan o„zaklanadi, to„qilgan sinchlar esa – egilgani
bilan o„zaklanadi. To„sinning ishchi armaturasi egilish momenti epyurasiga muvofiq bo„ylama
qismga joylashadi. Ko„ndalang tik o„zaklar yoki qisqichlar o„zaro cho„zilgan va siqilgan to„sin
qismini bog„laydi, yoriluvchi va asosiy cho„ziluvchi zo„riqishni qabul qiladi.
Yig„ma to„sinning tavr kesimini o„zaklangan qismida qovurg„alardagi payvandlangan
sinchlar bilan bir qatorda.
Yig„ma to„sinlarning tavr qismida qatorlarni o„zaklash uchun qovurg„alardagi
payvandlangan sinchlar bilan bir qatorda payvandlanuvchi sim to„rlar qo„llaniladi. Temirbetonli
to„sinlarni o„zaklash namunalari 9.4.rasmda ko„rsatilgan.
Egiluvchi temirbeton unsurlarni oddiy o„zaklashda qo„llanib qolmay balki oldindan
zo„riqtirilgani armaturalarda ham qo„llaniladi. Ularni tayyorlashda og„ir, maydonli va engil
V15…V60 sinfli betonlar ishlatiladi.
Yig„ma unsurlarni o„zaro bir-biri ilan biriktirish chiqarib qoldirilgan armaturani
payvandlash orqali bajariladi yoki betonni yaxlitlash uchun metalli qo„yilgan detallar bilan
biriktiriladi.
2.
Unsurlarning ixtiyoriy kesimi uchun hisoblash tenglamasining xulosasi. Egiluvchi
unsurlarning ko„tarish qobiliyatining batamom
tugashi egiluvchi moment
242
М
ning uncha kata bo„lmagan yoki ko„ndalang nulevoy kuch Q (kesimning ko„ndalang o„qiga
J-J normal) dan sodir bo„lishi mumkin. SHuningdek solishtirganda moment M qiymatidan
uncha katta bo„lmagan ko„ndalang kuchdan Q ham.
Unsurlar kesimidagi ishchi armaturaning soni va mexanik xususiyatlariga bog„liq bo„lib,
ikki holatning birida normal kesim bo„yicha buzilish sodir bo„lishi mumkin. Demak, agarda
armaturalar soni ba‟zi aniqlangan qiymatlardan oshmasa (to„g„ri o„zaklangan to„sin) cho„zilgan
armaturaning oquvchanligidan katta bo„lmagan moment qismida buzilish boshlanadi, cho„zilgan
qismda darzlar unsurlarning sezilarli balandligida rivojlanadi, egilish keskin ko„payadi va faqat
shundan so„ng siqilgan qismdagi beton eziladi (III bosqich 1 holat, 6 ma‟ruzaga qaralsin).
Agarda armaturalar soni aniqlangan qiymatdan ko„p bo„lsa (o„ta o„zaklangan to„sin) u
holda buzilish betonning siqilgan qismidan boshlanadi. Bu holda zo„riqish cho„zilgan armaturada
chegaraviy qiymatga etib bormaydi (cho„zilgandagi oqish chegarasi), armaturadan foydalanish
to„liq bo„lmaydi. Kam armatura bo„lganda birinchi darzlarni paydo bo„lishi bilan, armatura
darhol uziladi, unsurlar beton kabi buziladi.
Yuqorida ko„rsatilgan sabablarga binoan ko„tarish qobiliyatining tugashini unsurlarning
normal kesim bo„yicha egilishini ikki holatda hisoblash bilan farqlanadi:
1 holat. Siqilgan betonda va cho„zilgan armaturada zo„riqishning chegaraviy qiymatiga
erishilganda ya‟ni
hisobiy qarshiliklar R
v
va R
s
;
2 holat. Siqilgan betonda siqilish qarshiligi chegaraviy qiymatga erishilganda (R
v
),
cho„zilgan armaturada esa R
s
o„rniga ζ
s
kam zo„riqish ta‟sir etganda. 1 va 2 holatlar o„rtasidagi
chegara joyi siqilgan qismning ξ=xh
o
nisbiy balandligiga bog„liq holda o„rnatiladi.
Qiymat ξ da bir vaqtning o„zida siqilgan qism betoni va cho„zilgan armaturada ko„tarish
qobiliyati so„nib boradi, ξ
R
bilan belgilanadi. Agar ξ≤ξ
R
– 1 holatda bo„ladi, agarda ξ>ξ
R
bo„lsa
2 holatda o„rin tutadi. Siqilgan qismning ξ
R
nisbiy balandligining chegaraviy qiymati tajribadan
olingan formula orqali ξ
R
ζ
s
bog„liqligi ko„p marotaba statistik qayta ishlangan tajriba
tekshirishlari asosida aniqlaymiz:
Do'stlaringiz bilan baham: 
