T u r g u n b a y e V r I s k e L d I m u s a m a t o V ic h matematik analiz



Download 7,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet162/172
Sana03.01.2022
Hajmi7,99 Mb.
#317111
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   172
Bog'liq
fayl 1117 20210526

a

 
b
 
c
a~ 

с
hisoblang.
Yechish. 
Agar ellipsoidni 
x=h
 tekislik bilan kesib oMsak, kesimda
—  = 1  ellips  hosil  boMadi.  Bu  ellipsning  yanm  o‘qlari
a~ 
a
a
boMadi.  (1) formulaga ko‘ra izlanayotgan hajm
309



d
V = n^x2dy = n^{(p{y))1ciy,
  bu  yerda 
X-

  chiziq
С 
С
tenglamasi.

*
V = *\y1dx=x\ (f(x)fdx
 
(2)

a
12.7-misol. 
iL+  ^-r-1  ellipsni 
Ox
 o'q atrofida aylantinshdan hosil bo'lgan 

b~
jism hajmini hisoblang.
Yechish. 
(2) formulaga ko'ra
b2
1
 
3
 
a 3 

2
=  2 л — ( a
------) = 
— n a b   .
a2 

3
12.8-misol.  x = a(t-sint),  y = d(
 
1-COS/), 
0<>t<2x
 
sikloida  arkasini 
Ox 
o‘qi atrofida aylantirishdan hosil bo'lgan figura hajmini toping.
Yechish. (2) 
formuladan foydalanamiz.  Bunda 
0na
  bo'ladi.  Demak,
Ixa
V = n f   y2dx.
  Bu  integralda  o'zgaruvchilami  almashtiramiz. 
X=a{t —
Sin/),
о
y = Cl{\ —
 
COS/) 
deb olamiz,  u holda 
dx = a(\ —COS t)dt
  bo'ladi.  Agar 
x/=0
 bo'lsa,
310


*i -0,  Jf2 - 2  
яа
  bo'lsa,  /2-2/г  bo'ladi.  Bulami  e’tiborga  olib,  quyidagini  hosil 
qilamiz:
V -л
 
J  
y2dx =
 ^ | a 2(l-cosO :a (l- c o s /)^
и
0
= ла3 j  (1 - cos t)3dt = ла '
 
J  
(l-3cosf + 3cos2f-cos3f)c/r
0
0
ла3((г -
3sin0|^ 


J — ?°s2tdt
 - J (1 - sin2
/)ft 
**
о 
о
4-§. Egri chiziq yoyi uzunligini hisoblash
4.1. 
To‘g‘ri  burchakli  koordinatalar  sistemasida  yassi  yoy  uzunligini 
hisoblash. 
Aytaylik, 
y=f(x)
  funksiya 
[a,b]
  kesmada aniqlangan,  uzluksiz va / shu 
funksiya grafigi  bo'lsin.  (75-rasm).  Yassi  / egri  chiziqning uzunligini  topish talab 
qilinsin. Yassi / egri chiziqning uzunligini s bilan belgilaymiz.
Aw al 
AB
 yoyini uzunligi 
deganda  nimani  tushunishni
nuqtadan 
Oy
  o'qqa  /  chiziq  bilan  kesishganga  qadar  parallel  to'g'ri  chiziqlar 
o'tkazamiz.  Bu holda 
AB
 yoy 
n
 ta bo'lakka bo'linadi. / chiziqning qo'shni bo'linish
— Xk  Xk-V  к —\,П
belgilash kiritamiz. Har bir 
i = 1 
,n
aniqlab  olamiz.  Buning  uchun 
[i
a.b
] kesmani ixtiyoriy ravishda 
a=xo
 
nuqtalar 
yordamida 
л-ta 
bo'lakka 
bo'lamiz.
75-rasm
311


nuqtalarini  kesma  (vatar)  bilan  tutashtiramiz  va 
ANiN
2
. -N„.iB
  siniq  chiziq  hosil 
qilamiz.  Shu siniq chiziqning uzunligini /„ bilan belgilaymiz.
Demak,
/„ - 

 I+
\7Щ\
 +... + 
\
n
„_,
b
\
 =
 £
мк,
bu yerda 
Alk - Nk_{Nk
  yoyga tiralgan vatar uzunligi.
Siniq  chiziqning  uzunligi 
AB
  yoy  uzunligining  taqribiy  qiymati  bo‘ladi 
(/ *  /„)  Ravshanki, agar [a,6] kesmaning boiinish nuqtalari soni 
n
 ni (qism kesma 
uzunliklari eng kattasining uzunligi nolga intiladigan qilsak) ortirsak, u holda siniq 
chiziqning uzunligi 
AB
 yoy uzunligiga intiladi deb qabul qilish tabbiiydir.
Agar  Я = max Ax.  ->-0  da  /„  chekli  limitga  ega  bo'lsa,  u  holda  bu  limit  /
!«;*]
yoyning uzunligi
 deyiladi, egri chiziq bu holda 
to 'g rilanuvchi
 deb ataladi:
Agar chekli  limit  mavjud  boMmasa,  yoy  uzunligi  mavjud  emas,  chiziq  esa 
to 'g'rilanmaydigan
 deyiladi.
Endi, agar 
f(x)
 funksiya [
a.b
] kesmada uzluksiz hosilaga ega boMsa, u holda /
- to‘g‘rilanuvchi ekanligini  ko‘rsatamiz va uning uzunligini hisoblash formulasini 
keltirib chiqaramiz.
Nk_xNk
  vatar  uzunligini  hisoblaymiz. 

Download 7,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   172




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish