O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi Buxoro davlat universiteti

haqiqiy, 
ishonchli axborotlar;
 

 
aql
-idrok.
 
Muallif  iymon-e‘tiqod,  imomlik  (imomat) 
va  xa-lifalik 
haqidagi 
o‘z 
fikr
-mulohazalarini 
bayon 
qil-
gan.  Ushbu 
bobda  bildirgan 
qarashlaridan 
xulosa qilib 
aytish mumkinki, Abu-l-Mu‘in an-Nasafiy 
kalom    ayniqsa,  uning  asoschilaridan  biri  Abu  Mansur 
al
-Moturidiy 
g`oyalarini  himoya  qylib,  uning  keng  qo‘lamda  tarqalishiga  munosib 
hissa 
qo‘shgan dastlabki allomalardan biri bo‘lgan. 
Tadqiqotning  ikkinchi  qismida  ham  «Kitob  at-tam-hiyd  li-qavo‘id 
at-tavhiyd»  asarining  mazmun-mohiyati haqida  xulosalar  chiqarilgan. 
Unda  asar  bobma-bob  keltirilib,  olamning  tuzilishi,  Allohning  zotu 
sifatlari, insonda iroda erkinligining mavjudligi, qabr azobi kabi turli-
tuman  aqidaviy  masalalar  haqida  muallifning  fikrlari  keltirilgan. 
Imom  an-Nasafiyning  hidoyat  yo‘lidan  adashgan  ba‘zi  islomiy  firqa 

---

166 
va  guruhlarga  (masatan:  jabariya,  xavoryajlar,  mu‘taziliya)  bergan 
asosli raddiyalari ham asarda o‘z ifodasini topgan. 
Yuqorida  bayon  qilinganlarni  xulosalab  aytish  mum-kinki,  alloma 
Abu-l-Muin  an-Nasafiy,  bir  tomon-
dan, 
o‘z  ma‘naviy  ustozi,  buyuk 
mutakallim  Abu  Mansur 
al
-Moturidiy  asos  solgan  al-moturidiya 
ta‘limotini 
dunyo 
bo‘ylab  tarqalishida  beqiyos  xizmat  ko‘rsatgan 
bo‘lsa,  ikkinchi  tomondan  o‘zining  «Tabsirat  al-adilla»,  «Bahr 
al
-
kalom», «Kitob at-tamhiyd li-qavo‘id at-tavhiyd» kabi muhim asarlari 
bilan kalom ilmining keyingi taraqqiyotiga salmoqdi hissa qo‘shgan. 
Chunonchi, bu be
baho 
asarlarda har qanday davrda ham, har qanday 
jamiyatda  ham  uchraydigan  hidoyat  yo‘lidan  adashgan  turli  firqa  va 
guruhlarga  qarshi,  shuningdek,  dinda  muhim  o‘rin  egallaydigan 
aqidaviy  masalalarni  talqin  qilishda  muqaddas  manbalar  –  Qur‘oni 
karim  va  janob  payg`ambarimiz  Muhammad  (s.a.v.)ning  muborak 
hadislariga tayangan holda ish tutish lozimligi singari ilg`or g`oyalar 
ilgari surilgan. Binobarin, bundan qariyb o‘n asr muqaddam yashagan 
buyuk  vatandoshimiz  Abu-l-Mu‘in  an-Nasafiy  qoldirgan  boy  ilmiy-
ma‘naviy meros nafaqat o‘z zamoni uchun, balki hozirgi davrda ham 
amaliy  ahamiyatga  ega  ta‘limot  sifatida  har  tomonlama  chuqur 
o‘rganishga loyiq. '