Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

NOTA BENE ! 

Jinoyat sodir qilish 

holati

 – bu bir qator obyektiv shart-sharoitlar (vaqt, 

joy va boshq.) yoki ularning birligi bo‘lib, ularning borligi sharoitida 

ijtimoiy xavfli qilmish sodir qilinadi. 

 

Jinoyat sodir etish holati qilmishni kvalifikatsiya qilishda ta’sir 

ko‘rsatishi hamda jazoni og‘irlashtiruvchi va yengillashtiruvchi  holat 

sifatida xizmat qilishi mumkin. Xususan, agar harbiy jinoyat jangovar 

sharoitda sodir qilinsa, jinoiy javobgarlik va jazo og‘irroq bo‘ladi. 

Masalan, jangovar sharoitda harbiy qurol-aslahalarni, harbiy texnikani 

yoki harbiy mulkni qasddan buzish yoki shikast yetkazish  og‘irroq jinoiy 

javobgarlikka tortiladi (JK 295-moddasi 3-qismi). Yoki ommaviy 

tartibsizliklar jarayonida jinoyat sodir qilish (JK 97-moddasi 2-qismi «e» 

bandi). Shu bilan birga, masalan, ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan 

shaxsni ushlashda zarur chora-tadbirlar chegarasidan chetga chiqib o‘ldirib 

qo‘yish jinoyat ijtimoiy xavflilik darajasini kamaytiradi (JK 101-moddasi). 

Jinoyat tarkibi obyektiv tomoni belgilarini o‘rganishda asosan, jinoyat 

ijtimoiy xavfliligini har tomonlama va obyektiv hal qilish, jinoyatning 

shartlari hamda boshqa holatlarini o‘rganish, jinoiy javobgarlikka tortilishi 

lozimmi yoki ijtimoiy ta’sir choralarining o‘zi  yetarli  yo  yetarli  emasligi 

kabi masalalar hal qilinadi. Masalan, jinoyat sodir etishning aniq holati fa-

qatgina sababiy bog‘lanishni aniqlashga ta’sir qilib qolmasdan, balki 

aybdorni javobgarlikka tortish va qilmishni kvalifikatsiya qilishda muhim 

rol o‘ynaydi. Jinoyat sodir etish vaqtini aniqlashning javobgarlikka tortish 

muddati  o‘tganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilishda ham 

o‘rni bor. Jinoyat sodir etish vaqti jinoyat qonunini qo‘llashda ham o‘z 

ifodasini topadi. Jinoyat sodir qilish joyi qilmishni to‘g‘ri kvalifikatsiya 

qilishda ham ahamiyatga ega, ya’ni jinoyat sodir etilgan joy bo‘yicha 

jinoyat qonuni amalda qo‘llaniladi.