Tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

Qon aylanishining umumiy sxemasi
. Qon aylansh sistemasi 2 ta, katta va 
kichik qon aylanish doirasidan iborat.  
Katta  qon  aylanish  doirasi  yurakning  chap  qorinchasidan  chiquvchi  eng 
katta  arteriya  qon  tomiri-aortadan  boshlanadi.  Aortadan  chiqadigan  arteriya  qon 
tomirlari  o'z  navbatida  o'rtacha,  mayda  tomirlarga,  ular  esa  eng  mayda 
kapillyarlarga  bo'linadi.  To'qimalar  va  hujayralardagi  moddalar  almashinuvi 

---

jarayoni  ana  shu  kapillyarlar  orqali  amalga  oshadi,  ya'ni  kapillyarlardagi  qon 
tarkibidagi oziq moddalar, gormonlar, kislorod hujayralarga o'tadi. Hujayralardagi 
moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan qoldiq moddalar, karbonat angidrid 
vena kapillyarlariga, undan kichik, o'rta, yirik vena qon tomirlari orqali yurakning 
o'ng bo'lmachasiga quyiladi.  
Kichik qon aylanish doirasi yurakning o'ng qorinchasidan chiqadigan o'pka 
arteriyasidan  boshlanadi.  O'pka  arteriyasi  ikkiga  bo'linib,  o'ng  va  chap  o'pkalarga 
boradi. O'pkalarda kapillyar qon tomirlariga aylanib, o'pka alveolalari bilan gazlar 
almashinuvini  amalga  oshiradi.  Vena  kapillyarlaridagi  qon  kislorodga  to'yinib, 
arterial  qonga  aylanadi,  o'pka  venasi  orqali  yurakning  chap  bo'lmasiga  quyiladi. 
Yangi  tug'ilgan  bolada  to'liq  qon  aylanishi  12  sek  da,  3  yoshda  15  sek  da,  14 
yoshda 18 sek da, katta odamda 22 sek da sodir bo'ladi.