Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Axborotlarni taqdim etish va undan foydalanish
 
Axborot  tizimlarini  tadbiq  qilishda  bajariladigan  amallar  inson  va 
texnik qurilmalar o„rtasida taqsimlanadi. Inson faoliyati tahlil qilinganda 
ergonomik  (injener-psixologik)  va  psixologik  (sotsial-psixologik) 
omillar muhim rol o„ynaydi. 
Ergonomik  omillar
,  birinchidan,  inson  amallari  to„plamini  ratsional 
aniqlash, ikkinchidan, insonning texnik vositalar va axborot muhiti bilan 
bilan ratsional bog„lanishini ta‟minlash imkonini beradi. 
Psixologik omillar
 
katta  ahamiyatga  ega,  chunki  axborot  tizimlarini 
tadbiq qilish inson faoliyatini tubdan o„zgartiradi. Yangi imkoniyatlarni 
tadbiq  etish  natijasida  faoliyatni  ratsionallashtirish  bilan  bog„liq  ijobiy 
onlarning  yuzaga  kelishi  bilan  birga  negativ  ko„rinishlar  ham  yuzaga 
keladi.  Bularga  turli  omillar  sabab  bo„lishi  mumkin:  psixologik  to„siq 
(baryer), funksiyalarning murakkablashishi va boshqa sub‟yektiv omillar 
(ishni tashkillashtirish shartlari, ish haqi darajasi, malakaning o„zgarishi, 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
24 
 
mehnat samaradorligi). 
Axborot tizimlari muhitida ishlashda inson obyektning o„zini emas, 
balki  uning  umumlashtirilgan  axborot  modelini  qabul  qiladi.  Axborot 
tizimlarini ishlab chiqish va tadbiq etish jarayonida insonning axborotga 
zaruratini  e‟tiborga  olish  lozim.  Olinayatgan  axborot 
passiv 
(axborot 
foydalanuvchiga  qat‟iy  algoritmda  taqdim  etiladi)  yoki 
aktiv 
(foydalanuvchi  o„ziga  zarur  bo„lgan  ma‟lumotlarni  yaratadi)  bo„lishi 
mumkin.  Axborotlarni  taqdim  etish  amalining  asosiy  vazifasi  «inson- 
kompyuter»  tizimida  samarali  interfeys  yaratishdir.  Bunda  axborotni 
foydalanuvchi  qabul  qilishi  uchun  qulay  bo„lgan  shakl  (forma)ga 
almashtirish  amalga  oshiriladi.  «Inson-kompyuter»  tizimida  mavjud 
bo„lgan  interfeyslar  ichida  ikkita  asosiy  turni  ajratish  mumkin: 
menyu 
asosida («qara va tanla») va 
buyruqlar tili 
asosida («eslab qol va ter»).