28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Xujjatlar aylanishini tashkil qilish tartibi 
Buxgalteriya  hisobida  boshlangich  xujjatlarning  xar  qati  (xujjatni  tuzish  yoki 
boshqa    korxonadan  olish,  hisob  qabul  qilish,  ishlash,  arxivga  berish  —  xujjatlar 
aylanishi jadval bilan tartibga solinadi. Bu jadvalni tuzishishini   korxonaning bosh 
buxgalteri  tashkil  qiladi.  qujjatlarning  aylanish  jadvali  korxona  raxbari  buyruri 
bilan tasdiklanadi. 1quyida korxona bo’yicha  xujjatlar aylanish jadvali keltirilgan. 
Jadval  yordamida  korxonada  xujjatlar  aylanishi,  boshlang’ich  xujjat  utishi  lozim 
bo’lgan
  bo’linmalar  va  boshqa  ruvchilarning  aniq  soni,  xujjatning  xar  bir 

---

 
94 
bo’linmada  bo’lishining  eng  kam  muddati  o’rnatiladi.  qujjatlar  aylanishi  jadvali 
korxonaning  xar  bir  bo’linmasi  va  xamma  bajaruvchilari  tomonidan  xujjatlarni 
tuzish,  tekshirish  va  ishlash  bo’yicha    ishlar  tarxi  yoki  ro’yxati    sifatida 
rasmiylatirilishi  mumkin.  Bu  tarx  yoki  ruyxatda  xujjatni  tuzish  tekshirish  va 
ishlashning xamma ijrochilarining o’zaro alkasi va bu ishlarni bajarish muddatlari 
ko’rsatiladi.  Hujatlar  aylanishi  jadvalining  kuchirmasi  shu  jadvalda  ko’rsatilgan 
ijrochilarning xar biriga beriladi. Bu kuchirma tegishli ijrochi faoliyatiga taallukli 
bo’lgan
  xujjatlar  ularni  takdim  etish  muddatlari  va  qaysi  bo’linmalarga  ush'bu 
qujjat  berilishi  kerakligi  ko’rsatiladi.  Xujjatlar  aylanishi  jadvalini  ta’minlash, 
xujjatlarni  o’z  vaqtida  va  sifatli  tuzish,  ularni  buxgalteriya  hisobi  va  hisobotida 
kayd  qilish  uchun  o’z  vaqtida  topshirish  va  xujjatlardagi  ma’lumotlarning 
haqikatga to’g’ri  kelishiga shu xujjatlarni to’zgan va unga imzo chekkan shaxslar 
javabgar bo’lib hisoblanadi. Xorxona bosh buxgalteri ijrochilar tomonidan xujjatlar 
aylanishi  jadvalining  bajarilishi  ustidan  nazorat  olib  boradi.  Korxona  bosh 
buxgalterining  operatsiyalarni  rasmiylashtirish  tartibi  va  tegishli  xujjatlarni  va 
ma’lumotlarni  buxgalteriyaga  yoki  hisoblash  markazlariga  taqdim  etish  tartibi 
bo’yicha    quyadigan  talablari  Ushbu  korxonaning  xamma  bo’linmalari  uchun 
albatta bajarilishi zarur talablar bo’lib hisoblanadi.  
 
SHunday qilib, 
Xo’jalik  operatsiyalarini  o’zida  aks  ettirgan  hujjat  larning  rasmiylashtirilishidan 
arxivga kelib .tushishiga qadar bosib utishi zarur bo’lgan bosqichlar  yig’indisiga 
xujjatlarning  aylanishi  deb  ataladi.X
ujjatlarning  aylanishini  tashkil  qilishda 
xujjatlarni  rasmiylashtirish,  ularning  to’g’ri    tuzilganligini  tekshirish,  xujjatlarni 
ishlash,  xujjatlarning  ma’lumotlari,  ularni  mahlum  iqtisodiy  mazmunlariga  qarab 
guruxlashtirish,  tegishli  registrlarda  aks  ettirishda 
xujjatlarning  xarakat  qilish 
rejasi katta ro’l   o’ynaydi.
 
 
Bu  rejada  xujjatlarni    rasmiylashtirishdan  ularning  ma’lumotlarini  buxgalteriya 
hisobining registrlarida; aks ettirishga qadar instantsiyalarni ayrim-ayrim ko’rsatib, 
xar bir bosqichga xujjat qaysi vaqtlarda kelib tushishi va qancha vaqt ichida xujjat 
bu bosqichdan keyingi bosqichga utishi zarurligi belgilanadi. Xujjatlarning ana shu 
xarakat  qilish  rejasiga  asosan  ish  olib  borilganda  xo’jalik  operatsiyalarining  o’z 
vaqtida xujjat bilan rasmiylashtirilishi, xujjatlarning ishlash uchun bir tekisda kelib 
tushishi va buxgalteriya ishlarining oqilona tashkil qilinishi ta’minlanadi. SHuning 
uchun  xam  bir  turdagi  buxgalteriya  xujjatlariga  o’ziga  xos  xarakat  jadvallari 
tuziladi. Bu jadvallarga asosan buxgalterlar moddiy javabgar shaxslardan, hisobdor 
shaqxslardan,  tsex  va  zavad  xodimlaridan  buxgalteriya  xujjatlarini  talab  qiladi. 
Buxgalteriya xujjatlarining aylanishi xujjatlarni arxivga topshirish bilan tugaydi.