1-ma’ruza: Bolalar adabiyoti fanining maqsad va vazifalari, bolalar kitobxonligi. Reja

O’rta va katta yoshdagi bolalar kitobxonligi

.  Bu yoshdagi bolalar o’zlari 

mustaqil ravishda kitob o’qib qolmay, balki o’qigan kitoblaridagi qahramonlarning 

xatti-harakatlarini  baholashga  o’rganadilar,  zarurat  bo’lsa,  ular  ko’rsatadigan 

mardlik va jasoratlarni takrorlashga hozirlanadilar. 

Sharq  mutafakkirlaridan  Al-Xorazmiy,  Al-Farg’oniy,  Ahmad  Yugnakiy,  Al-

Buxoriy,  Forobiy,  Beruniy,  Yusuf  Xos  Hojib,  Ahmad  Yassaviy,  Alisher  Navoiy 

kabilarning yaratgan asarlari bu davr bolalar dunyoqarashini shakllantirishga ijobiy 

ta’sir ko’rsatadi. 

---

Bu  yoshdagi  bolalarga  xalqimizning  shonli  tarixi,  bugungi  hayoti  haqida 

yozilgan  turli  janrdagi  asarlarni  tavsiya  etish  mumkin.  «Shiroq»,  «To’maris», 

«Spitamen»  kabi  afsonalar  bilan  birga  Oybek,  G’afur  G’ulom,  Zafar  Diyor, 

Quddus  Muhammadiy,  Hakim  Nazir,  Shukur  Sa’dulla,  Anvar  Obidjon  va 

boshqalarning  zamonaviy  mavzudagi  eng  yaxshi  asarlari  muhim  tarbiyaviy 

ahamiyat kasb etadi. 

Ko’rib  o’tganimizdek,  bolalar  adabiyoti  o’ziga  xos  xususiyat-lari  bilan 

kattalar  adabiyotidan  farq  qiladi.  Bolalar  yozuvchisi  dunyo  voqealarini  bolalar 

tasavvuri, tushunchasini nazarda tutib tasvirlaydi. Shu orqali kichkintoylarni olg’a 

intilishga  chaqiradi,  hayotni  chuqur  sevishga  yordam  beradi.  Bolalar  adabiyotida 

didaktika ohangi ustun turadi. 

Ma’lumki,  og’zaki  adabiyot  yozma  adabiyot  paydo  bo’lmasdan  ilgari,  uzoq 

o’tmishdayoq  mavjud  bo’lgan.  Bu  adabiyot  xalq  badiiy  kamoloti  va  ma’naviy 

boyligining  bitmas-tuganmas  xazinasidir.  Xalq  og’zaki  ijodi  turmush  tajribalari 

asosida  yuzaga  kelgan  bo’lib,  mehnat  jarayoni  bilan  chambarchas  bog’langan. 

Xalq  donoligi  shu  mehnat  jarayonining  turli  va  o’ziga  xos  shart-sharoitlariga 

muvofiq  ravishda  bolalar  uchun  ham  ajoyib  ertaklar,  qo’shiqlar,  topishmoqlar, 

maqollar  yaratgan.  Ularni  bolalar  juda  sevib  tinglaydilar  va  o’qiydilar.  Xalq 

og’zaki  ijodi  bilan  bolalar  maktabgacha  tarbiya  yoshidan  boshlab  tanisha 

boshlaydilar.  Xalq  og’zaki  poetik  ijodidagi  obrazlarning  yorqinligi,  so’z 

ma’nolarining aniqligi, matnning ohangdorligi, musiqiyligi kabi xususiyatlar bola 

ruhiga orom, huzur bag’ishlaydi, uni o’ziga mahliyo etadi, chunki  folklorda qayta 

takrorlash bir fikrni boshqa so`zlar bilan takrorlashga o`xshashdir

2

. 

Yana  bir  narsani  alohida  ta’kidlab  o’tish  lozimki,  kichik  va  o’rta  yoshdagi 

bolalar  qahramonlik  dostonlarini  zavq-shavq  bilan  o’qishadi,  ertak,  qo’shiq  va 

topishmoqlarga g’oyat qiziqishadi. Xalq og’zaki poetik ijodida yaxshilik yomonlik 

ustidan,  to’g’rilik  egrilik  ustidan  g’alaba  qiladi,  mehnatkash  xalqning  intilishlari, 

turli orzu, istaklari haqqoniy va favqulodda qiziqarli ravishda hikoya qilinadi. 

Ko’rinib  turibdiki,  xalq  og’zaki  ijodida  mehnat  ahlining  urf-odati,  tabiat  va 

jamiyat  hodisalariga  bo’lgan  munosabati,  baxtli  hayot  haqidagi  ezgu  tilak  va 

orzulari,  qayg’u  va  shodliklari,  ularning  qahramonlik,  vatanparvarlik  va 

insonparvarlik  tuyg’ulari,  dushmanga  nisbatan  g’azab  va  nafratlari,  yengilmas 

iroda, haqiqat, adolat, baxt haqidagi o’y va tushunchalari aks ettiriladi.