Тошкент ахборот технологиялари университети

II.2. Ҳимояланган виртуал хусусий тармоқларнинг туркумланиши
Ҳимояланган виртуал хусусий тармоқлар VPN ни туркумлашни турли 
вариантлари мавжуд. Кўпинча туркумлашнинг қуйидаги учта аломати ишла-
тилади:
-OSI моделининг иш сатҳи;
- VPN техник ечимининг архитектураси;
- VPN ни техник амалга ошириш усули. 
OSI моделининг иш сатҳи бўйича VPN нинг туркумланиши. 
Ушбу туркумлаш анчагина қизиқиш тўғдиради, чунки амалга 
оширилувчи VPNнинг функсионаллиги ва унинг корпоратив ахборот 
тизимлари илова-лари ҳамда ҳимоянинг бошқа воситалари билан биргаликда 
ишлатилиши кўп ҳолларда танланган OSI сатҳига боғлиқ бўлади.
OSI моделининг иш сатҳ аломати бўйича канал сатҳидаги VPN, тармоқ 
сатҳидаги VPN ва сеанс сатҳидаги VPN фарқланади. Демак, VPNлар одатда 
OSI моделининг пастки сатҳларида қурилади. Бунинг сабаби шуки, 
ҳимояланган канал воситалари қанчалик пастки сатҳда амалга оширилса, 
уларни иловаларга ва татбиқий протоколларга шунчалик шаффоф қилиш 
соддалашади. Тармоқ ва канал сатҳларида иловаларнинг ҳимоя 
протоколларига 
боғлиқлиги 
умуман 
йўқолади. 
Шу 
сабабли, 
фойдаланувчилар учун универсал ва шаффоф ҳимояни фақат OSI 
моделининг пастки сатҳларида қуриш мумкин. Аммо, бунда биз бошқа 
муаммога-ҳимоя протоколининг муайян тармоқ технологиясига боғлиқлиги 
муаммосига дуч келамиз. 
Канал сатҳидаги VPN. OSI моделининг канал сатҳида ишлатилувчи 
VPN воситалари учинчи (ва юқорироқ) сатҳнинг турли хил трафигини 
инкапсулациялашни таъминлашга ва "нуқта-нуқта" тилидаги виртуал 
туннелларни (маршрутизатордан маршрутизаторга ёки шахсий комптердан 
локал ҳисоблаш тармоғининг шлюзигача) қуришга имкон беради. Бу гуруҳга 
L2F (Layer 2 Forwarding) ва PPTP (Point-to-Point Tuneling Protocol) 
протоколлари ҳамда Cisco Systems и Microsoft фирмаларининг бирга ишлаб 

---

чиққан L2TP (Layer 2 Tuneling Protocol) стандартидан фойдаланувчи VPN-
маҳсулотлар тааллуқли.
Ҳимояланган каналнинг протоколи PPTP "нуқта-нуқта" уланишларида, 
масалан, ажратилган линияларда ишлаганда кенг қўлланилувчи PPP 
протоколига асосланган. PPTP протоколи иловалари ва татбиқий сатҳ хиз-
матлари учун ҳимоя воситаларининг шаффофлигини таъминлайди ва тармоқ 
сатҳида ишлатилувчи протоколга боғлиқ эмас. 
Хусусан, PPTP протоколи ҳам IP тармоқларида, ҳам IPX, DECNet ёки 
NetBeul протоколлари асосида ишловчи тармоқларда пакетларни ташиши 
мумкин. Аммо, PPP протоколи ҳамма тармоқларда ҳам ишлатилмаслиги 
сабабли (аксарият локал тармоқларида канал сатҳида Етҳернет протоколи 
ишласа, глобал тармоқларда ATM, Frame Relay тармоқлари ишлайди), уни 
универсал восита деб беллмайди. Йирик бирикма тармоқнинг турли 
қисмларида, умуман айтганда, турли канал протоколлари ишлатилади. Шу 
сабабли бу гетероген муҳит орқали канал сатҳининг ягона протоколи 
ёрдамида ҳимояланган канални ўтказиш мумкин эмас.
L2TP 
протоколи, 
еҳтимол, 
локал 
ҳисоблаш 
тармоқларидан 
фойдаланишни ташкил этишда устунлик қилувчи ечим бўлиб қолиши 
мумкин (чунки у, асосан, Windows операцион тизимига таянади.)