Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

 

 

16.19.Asalarichilikning xalq xo’jaligidagi ahamiyati 

 

O’zbekistonda  chorvachilikning  yaqindan  taraqqiy  etib  kelayotgan    tarmoqlaridan  biri 

asalarichilik  -  qishloq  xo’jaligining  ham  muhim  tarmog’i  hisoblanadi.  Asalarichilik 

mamlakatimizning barcha xo’jaliklarida muvaffaqiyatli rivojlantirilmoqda. 

Asalarining asosiy mahsuloti – asal, shifobaxshlik va parhyezlik xususiyatidan tashqari juda 

shirin ma’zaga ham ega. Asalarichilikning boshqa yana bir muxim mahsulotlaridan, biri ona ari 

suti,  propolis,  asalari  zaxari,  gulchangi,  mum  keng  miqyosda  xalq  xo’jaligining  barcha 

tarmoqlarida, ya’ni tibbiyotda, kimyoda, oziq-ovqat sanoatida keng foydalaniladi. 

Qishloq xo’jaligining bir tarmog’i sifatida asalarichilikning asosiy maqsadi tovar asal ishlab 

chiqarish hisoblanadi. Asalari mahsulotlarida ko’p miqdorda to’yimli moddalar bo’lib, uning va 

shifobaxshlik xususiyatlar mavjud. U ko’pgina teri kasalliklarini davolashda, iste’mol qilinganda 

organizmning himoya kuchini oshirishda, endokrin bezlarining ishini mo’tadillashtirishda, yurak 

qon  sistemasining  faoliyatini    to’g’ri  saqlashydai  katta  yordam  beradi.  Asalni  doimiy  ravishda 

---

 

 

344 

 

iste’mol  qilib  turilsa  uyquni  yaxshilab,  ishtaxani  ochadi,  qon  bosimini  o’nglaydi.  Sifatsiz  asal 

foyda o’rniga organizmga zarar keltirshi mumkin, inson organizmini zaxarlab ovqat hazm qilishni 

buzadi va hokazo. Asalning shifobaxshlik xususiyati uning kelib chiqishiga, olish texnologiyasiga, 

qayta ishlash, saqlash sharoitiga va boshqa omillarga bog’liq bo’ladi. 

Qishloq xo’jaligi ekinlarini changlatib, xalq xo’jaligiga bebaho foyda keltiradi. Asalarilar 

qishloq xo’jaligi ekinlarini changlatish natijasida olingan hosildan keluvchi foyda, uning barcha 

boshqa mahsulotlaridan olinadigan foydadan 10-17 marta ortiq ekanligi dunyo olimlari tomonidan 

isbotlab berilgan. Yaylov va butazorlardagi dukkakli o’simliklarni changlatib, uning hosildorligini 

oshirib  chorvachilikning  rivojalanishiga  ham  ijobiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Oliy  malakali,  chuqur  va 

mustaxkam bilimli mutaxassislargina asalarichilik sohasini yaxshi olib borishlari mumkin. 

Asalarilarning  changlatishdagi  ahamiyati  azaldan  ma’lum.  O’simliklarning  changlanish 

masalasi  bilan  ko’pgina  olimlar  shug’ullanishgan.  Ular  asalarilar  poliz  ekinlari  va  mevali 

daraxtlarni changlatishda qatnashib, ularning hosildorligini 4-5 marta oshirganligini isbotlaganlar. 

Asalarilar  yordamida    va  boshqa  kompleks  tadbirlarni  qo’llab,  hosilni  oshirish  masalasiga 

mamlakatning barcha viloyatlarida  ham ahamiyat berilmoqda. Olimlarning ma’lumotlariga ko’ra 

o’simliklarni asalarilar yordamida changlatish beda hosilini 180-250% gacha, kungaboqarni 40-

50%  gacha,  qora  bug’doyni  1,5  marta,  karam,  sholg’om,  piyozni  30-40%  gacha,  zig’irni  27% 

gacha va paxta hosildorligini 2,0-2,5 s.ga oshiradi.