Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

 

 

 

5.5. Dehqon xo’jaliklari xo’jalik yuritishning ancha oqilona shaklidir 

Dehqon  xo’jaligi  deganda,  o’z  mulki  yoki  ijaraga  olingan  yer,  suv,  boshqa  vosita  va  mol 

mulklardan foydalanish  asosida  mahsulot  ishlab  chiqarishni, qayta ishlashni, saqlashni va sotishni 

amalga  oshiruvchi,  oilaviy,  oilaviy-mehnat  yoki  bir  qancha  shaxslarning  birgalashgan  mehnatiga  

asoslangan,  yuridik  shaxs  huquqiga  ega  bo’lgan  mustaqil  xo’jalik  subyekti  tushuniladi.  Bu  haqda 

1998  yil  30  aprelda  qabul  qilingan  o’zbekiston Respublikasining  «Dexqon  xo’jaligi  to’g’risida»gi 

qonunining 1-bob 2-moddasida shunday deyilgan: «Dehqon xo’jaligi oilaviy mayda tovar xo’jaligi 

bo’lib,  oila  a’zolarining  shaxsiy  mehnati  asosida,  meros  qilib  qoldiriladigan  umrbod  egalik  qilish 

uchun oila boshlig’iga berilgan tomorqa yer uchastkasida qishloq xo’jaligi mahsuloti yetishtiradi va 

realizasiya  qiladi».    Dehqon  xo’jaligi  -  xo’jalik  yuritishning  ancha    oqilona    shaklidir.  Haqiqatda 

dehqonning  va  uning  oilasining  shaxsiy  mehnatiga  asoslangan,  tovar  xarakterini    oluvchi,  ishlab  

chiqarishni  hamkorlikda amalga oshiruvchi  shaxslarning  ixtiyoriy  oilaviy-mehnatiga  asoslangan 

birlashmasi –bu dehqon xo’jaligidir. Ular ishlab chiqarish vositalariga hamkorlikda egalik qiladilar, 

yetishtirilgan mahsulotga va olinadigan daromadga birgalikda  egalik qiladilar.100 yillar davomida 

shakllangan  dehqon  xo’jaligi  o’ziga  xos  xususiyatlarga  ega  bo’lib,  tarixiy  davrlarda  dehqon 

xo’jaligining quyidagi ijtimoiy tiplarini o’rganilgan: 

-Sinfiy quloq xo’jaligi. Bunda asosiy  daromadlar  savdo  oborotidan keladi. Qishloqda ularning  

soni  kam  bo’lgani  bilan,  lekin  iqtisodiy ta’siri kuchli bo’lgan. 

   -Yollanma  mehnatga  asoslangan  quloq  xo’jaligi  bo’lib,  sohibkorlik    daromadini  olishga 

manfaatdor. 

   -Shaxsiy  mehnatga  asoslangan  iqtisodiy  kuchlari    turli  darajada  bo’lgan  o’rta  hol  dehqon 

xo’jaliklari. 

   -O’z ish kuchini sotuvchi proletar xo’jalik va boshqalar. 

---

 

 

 

114