Anatomiya 2014. indd

Moddalar almashinuvi

Modda almashinuvini bilish uchun organizmga qancha oq-

sil, yog‘ va uglevod kirganini, unda qanchasi sarflanganligini bi-

lish yoki moddalarning kirishi va sarflanishini balansini chiqarish 

---

304

kerak. Oziqa moddalarni kirishi kimyoviy analiz bilan aniqlana-

di. Agar ovqat bilan qabul qilingan oqsil, yog‘ va uglevodlarning 

umumiy massasi (grammlarda), axlat bilan chiqarilgan qoldiq 

moddalar miqdorini olib tashlagandan chiqqan farq moddalar-

ning sof kirish miqdori bo‘ladi. Moddalarning sarflanishi Shater-

nikov kamerasida aniqlanadi. Bu usul bilan bir sutkada o‘zlash-

tirilgan O

2

 va siydik bilan chiqarilgan CO

2

 va N

2

 miqdorini aniq-

lash bilan, oqsil, yog‘ va uglevodlar sarfini hisoblash mumkin. 

Muvozanat musbat, manfiy yoki teng holatda bo‘lishi mumkin. 

O‘sayotgan davrda tana kattalashgani uchun moddalar almashi-

nuvi muvozanati doimo musbat bo‘ladi. Manfiy muvozanat uzoq 

betoblik va och qolganda, goho qarilik davrida kuzatiladi. Bu 

vaqt da organizm moddalarni ovqat bilan qabul qilganga nisba tan 

ko‘p parchalaydi.