Ilk o‘spirinlar aql-idrokining xususiyatlari
Ilk uspirin barcha faoliyat boskichida mustakil fikr yurita olmasligi uning psixikasidagi jiddiy
kamchilikdir. Ilk uspirinlarga adabiy kaxramon kiyofasini ifodalash, asar mohiyati, mazmuni va goyasi
yuzasidan mustakil holda xukm va xulosa chikarish topshirilganda ular, birinchidan, asarni ukishgan,
birokxech kanday xulosa chikarishmagan, ikkinchidan, mavzuga ijodiy yondashmasdan ukituvchining xar bir
suzini esda sakdab olib, xech uzgarishsiz Kaytadan aytib berishga xarakat kilishgan, uchinchidan, o`zlari
maktabdan va sinfdan tashkari faoliyatlarida eshitganlari, ukiganlari bilan ukituvchining axboroti, ma’lumoti
asosidagi xabarni umumlashtirib javob berishgan, turtinchidan, o`z fikrlarini bayon etishga kiynalganlarida
asardan kuchirmalar keltirishgan.
Ukuvchilarda nazariy tafakkurni shakllantirishda to‘garak va fakultativ mashgulotlar, kasbiy fanlar
muxim axamiyatga ega. Shuningdek, ilk o`spirin o`quvchining mustakil fikrlashini rivojlantirishda
ukituvchilar, sinf rahbarlarining siymolari muxim rol uynaydi. O`qituvchilar ilk o`spirinlarda o`rganilayotgan
narsa va xodisalarning obyektivligi, xaqqoniyligi, tugriligiga ishonch hosil kilishlari, ulardan kanoatlanishlari
va ularni isbotlashga urgatib borishlari zarur. Ikkinchidan, fan o`qituvchilari ularni narsa va hodisalar tugrisida
original fikr yuritishga yullashlari keraq Uchinchidan, ukuvchilarning mashgulotlarda kullanaverib, ma’naviy
eskirgan bir kolipdagi suzlardan, iboralardan foydalanishlariga yul kuymasliklari keraq Turtinchidan, fan
ukituvchilari uspirin yigit va kizlarga bilimlarini amaliyotga tatbiq kilishni urgatishlari shart, buning uchun
ularda amaliy malakalarni shakllantirishga xarakat kilishlari lozim.
Tafakkur boshka psixik jarayonlardan ajralgan xolda rivojlanishi mutlakr mumkin emas. Shuning uchun
tafakkur rivojlanishi bilan birga ukuvchining nutk faoliyati xam usadi. Bu esa ukuvchida uz fikrini tugri, anik,
ifodalash malakasini tarkib toptiradi, nugkining tuzilishini takomillashtiradi va lugat boyligini yanada oshiradi.
Ilk uspirin adabiy asarlarni ukish va tushunish orkali mustakil fikrlashga, muloxaza yuritish va munozaraga
urgana boradi. Unda asta-sekin tabiat va jamiyatga uzining nuktai nazari, e’tikrdi, Karashi shakllanadi.
Ma’lumki, shaxsning ana shu fazilatlari fikrlashi, mustakil uilashi, tugri xukm va xulosa chikarishi, kat’iy
karorga kelishining natijasidir. Yigit va kizlarning adabiy asarni baxolashi, u xakda shaxsiy fikrlarini
bildirishi, muammoli tomonlari yuzasidan baxslashuvi va hokazolarda insoniy xislatlarnin-g muayyan
lyar:~:kada ishtirok etishi akd tankidiyligining aynan uzginasidir. Turmushda uchraydigan nourin tankidiylik
esa ilk uspirinning badiiy didi va xayotiy tajribasi zaifligidir.
Ilk uspirinlikda utiladigan darslar, laboratoriya ishlari va amaliy mashgulotlar, referat, konspekt yozish
kabi ta’limiy faoliyat turlari yangicha ta’lim muassasasi ukuvchilari uzlashtirishi zarur materiallarni mustakil
xolda tushunishga olib keladi. Bu ishlar kundan-kunga kuprok axamiyat kasb etishi natijasida tafakkur tobora
faol, mustakil, ijodiy tuye olib boradi. Bularning barchasi ilmiy-nazariy tafakkurning shakllanishiga, tevarak-
atrofdagi vokelikning umumiy konuniyatlari, bilish kobiliyati usishiga, akliy imkoniyatlar vujudga kelishiga,
tabiat va jamiyat rivojlanishining krnunlarini anglab olishga muxim shart-sharoitlar yaratadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |