A. A. Abduazizov tilshunoslik nazariyasiga

M aydon  m etodi. 
Bu  metodni  leksik-semantik  maydon  yoki 
grammatik-leksik  m aydon1  va  ba’zan  maydon  nazariyasi2  deb 
yuritishadi.  Albatta,  uning  qo'llanishiga  ko'ra  nom ini  atash 
mumkin.  Jum ladan,  so'zning  barcha  m a’nolarini  aniqlashda 
semantik  maydon  m etodi  qo'llanadi.  Gram m atikada  turli  so'z 
turkumlarining  m a’nolari  o'rganilsa,  ulam i  grammatik-leksik 
m aydon  m etodi  yordam ida  o'rganiladi.  Bunda  eng  ko'p 
qo'llanuvchi  leksik-gram m atik  birlikning  m a’nosi  uning, 
yadrosi,  kam  qo'llanuvchilari  pereferiyasi  deb  nomlanadi.
Tilshunoslikda  hali  n o m a’lum   bo'lgan  tillam i  ilmiy
1 
Гулыга  E.B.,  Шендельс  E.H.
  Грамматико-лексические  поля  в  немецком  язы ке.  М., 
1968,  -   с.  5 - 1 7 .
2 
Щур  Г.С
.  Теории  поля  в  лингвистике.  М.,  1974.

---

o'rganishda  qo ‘llanuvchi  “m aydon  tilshunosligi” 'ni  maydon 
metodi  bilan  aralashtirmaslik  kerak.  M aydon  tilshunosligi 
o'rganilayotgan  til  ona  tili  bo ‘lgan  shaxsni  (uni  odatda  “infor­
m ant”  deyiladi)  turli  anketa  va  testlar  yordamida  savollarga 
javob  olish  yo‘li  bilan  material  to ‘playdi,  fonetik  transkriptsiya 
qo'llaydi,  tildagi  asosiy  fonologik,  morfologik,  sintaktik  va  lek­
sik  xususiyatlami  to ‘plab  tahlil  qiladi,  b a’zi  taxminiy  fikrlarini 
keltiradi  va  zarur  bo'lsa  taijim adan  foydalanadi.
M aydon  tilshunosligida  qo'llanuvchi  tamoyil  va  vositalar 
tillam i  qadimiy o'rganish yo'llarini eslatadi.  Bu usullar qalam va 
qog'oz  yordam ida  tilni  biluvchi  shaxslaming  talaffuziga  quloq 
solib,  ulardagi  xususiyatlami  aniqlashni  yodga  soladi.  Tilni 
o'rganishda,  um um an,  kuzatish,  tavsif  qilish,  qiyoslash,  tajriba 
(eksperiment)  o'tkazish,  distributsiya,  tranformatsiya,  m a’no 
m aydonini  aniqlash,  xarita  tuzish  (til  yoki  shevaning  tarqalgani 
haqida  —  uni