Biolog 10 indd

Konvergent  evolutsiya  –
  kelib 
chiqishi jihatidan uzoq guruhlar (ken-
ja  sinf,  sinf,  tip)  organizmlarning 
o‘xshash belgilarga ega bo‘lishi bilan 
ifodalanadigan  evolutsion  o‘zgarish 
xili. Evolutsion o‘zgarishlarning bun -
day  xili  qarindosh  bo‘lmagan  turlar -
ning  o‘xshash  tashqi  muhit  ta’siri ga 
moslanishlari  natijasi  hisoblanadi. 
Kon vergent  o‘zgarishlar  aynan  bir 
115-rasm. 
Afrika va Janubiy Amerika sut- 
emizuvchilari tana tuzilishidagi parallelizm. 

---

213
xil  tashqi  muhit  omillari  bilan  bevosita 
bog‘langan organlarda yuz beradi. 
Xaltali  va  yo‘ldoshli  sutemizuvchilar 
o‘xshash  hayot  tarziga  ega  bo‘lganliklari 
natijasida  bir-biriga  bog‘liq  bo‘lmagan 
holda  ularning  tuzilishida  o‘xshash  qir ra -
lari paydo bo‘lgan. Konvergent o‘xshashlik 
sis tematik jihatdan bir-biridan ancha uzoq 
turgan guruhlarda ham kuzatiladi. Qushlar 
va  kapalaklarda  qanoti  bo‘ladi,  lekin  bu 
organlarning  kelib  chiqishi  turlichadir. 
Birinchi  holatda –  bu  o‘zgargan  oldingi 
oyoqlar, ikkinchisida – xitin o‘simta. 
Konvergensiya  bir-biriga  qarindosh 
bo‘lmagan  guruhlarning  o‘xshash  yo‘na lishda  evolutsion  rivojlanishi  va 
ularning  bir  xil  yashash  muhitiga  moslashishi  natijasida  o‘xshash  belgilarga 
ega  bo‘ lishidir.  Konvergent  rivojlanishga  akulalar  (birlamchi  suv  hayvonlari), 
ixtiozavrlar  va  kitsimonlar  (ikkilamchi  suv  hayvonlari)  tana  shaklining 
o‘xshashligini misol qi lib keltirish mumkin (116-rasm). Ammo umurtqalilarning 
bu  guruhlari  teri  qop lami,  kalla  suyagi,  muskullari,  qon  ayla nish,  nafas  olish 
va boshqa organlar sistemalarining tuzilishi bilan bir-biridan farq qiladi.