O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

“Budjet kodeksi”, 3-modda

 

---

 

 

14 

      

 

Budjetning  ijrosi  -  budjetning  barcha  daromadlarini  to’liq  va  o’z  vaqtida 

tushishini  hamda  barcha  rejalashtirilgan  budjet  xarajatlarini  moliyalashtirish 

ta’minlanishini  ko’zda  tutadi.  Budjetning  daromad  qismini  ijro  etish  yuridik  va 

jismoniy shaxslardan soliq va soliqdan tashqari to’lovlar undirish hisobiga amalga 

oshiriladi.  Bunda  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  tegishli  to’lovlarni  qonunda 

belgilangan  muddatlar  va  tartibda  mustaqil  ravishda  hisoblaydi  va  budjetga 

to’laydi. Budjetning kassali ijrosi deganda har bir budjetning daromadlari mazkur 

budjetni ijro etuvchi tegishli kassada jamg’arilishi tushuniladi. Shuningdek, ushbu 

budjetdan  mablag’  bilan  ta’minlanuvchi  barcha  tashkilotlarga  pul  mablag’lari 

ushbu kassa orqali beriladi. 

      Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, budjetning kassa ijrosi, aralash, g’aznachilik 

va  bank  usuli  bilan  amalga  oshiriladi.  Budjetning  ijrosi  bank  tizimida 

mamlakatning  markaziy  banki  orqali  amalga  oshiriladi.  G’aznachilik  tizimida 

davlat g’aznasi daromadlarni qabul qiladi, xarajatlarni amalga oshiradi va qolgan 

mablag’lar uning maxsus hisob raqamida qoladi.    “G’azna” inglizcha “treasure” 

so’zidan  olingan  bo’lib,  insonlar  tomonidan  ma’lum  bir  maqsadlarda  ega 

ko’milgan  oltin  va  kumushning  topilishi  hamda  bu  topilma  podsholarga  tegishli 

bo’lganligini anglatadi.  Boshqa iqtisodiy adabiyotlarda  “g’aznachilik” –terminiga  

iqtisodiy  kategoriya  sifatida  ikki  xil  ta’rif  beriladi.    G’aznachilik–davlat  budjeti  

kassasini  ta’minlaydigan  va  davlat  moliyasini    boshqaradigan    maxsus  davlat 

organidir.  G’aznachilik  –  mamlakatning    moliya  siyosatiga  va  iqtisodiyotni  

boshqarishga javob beradigan  Britaniya davlatidagi vazirlikdir.      G’aznachilik– 

ko’pgina  mamlakatlarda    Moliya  vazirligi  tarkibida    faoliyat  ko’rsatadigan   

davlatning  maxsus  moliya  organidir.    G’aznachilik  funktsiyalari  tarkibiga  davlat 

budjeti  loyihasini  tayyorlash  va  uni  ijrosini  boshqarish,  davlat  qarzlarini 

boshqarish, shuningdek,  davlat qimmatli qog’ozlarini  emissiya qilish  kiradi. 

Keyingi  yillarda  O’zbekiston  Respublikasi  hukumati  bozor  munosabatlariga 

asoslangan  iqtisodiyotni  yaratishga  qaratilgan  izchil  iqtisodiy  islohotlarni  amalga 

oshirmoqda.  Islohotlar  strategiyasi  davlat  iqtisodiy  siyosatining  keng  qamrovli 

dastaklarini  o’z  ichiga  oladi.  Mana  shunday  dastaklardan  eng muhimlaridan biri-

---

 

 

15 

      

 

davlatning  izchil  moliyaviy  siyosati  hisoblanadi.  Iqtisodiyotni  erkinlashtirish 

sharoitida  davlat  moliyaviy  siyosatini  olib  borish  va  iqtisodni  moliyaviy  tartibga 

solish muammolariga alohida e’tibor beriladi. 

Nazorat uchun savollar 

1.

 

Budjet tizimi deganda nimani tushunasiz? 

2.

 

Budjet tizimi fanining predmeti nima? 

3.

 

Budjet tizimi funksiyalari nimalardan iborat? 

4.

 

Budjetning kassa ijrosi deganda nimani tushunasiz? 

5.

 

Budjet tizimi fani boshqa qaysi iqtisodiy fanlar bilan uzviy bog’langan? 

6.

 

Budjet tizimi fanini o’qitishdan maqsad nima? 

7.

 

Budjet tizimi vazifalarini sanab bering? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

16