O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

Asosiy o’quv materiallarining   qisqacha bayoni 

 

7.1.Mehnat resurslari bilan taminlanish va ulardan foydalanishning 

tahlili 

 

Korxonalar iqtisodiyotining rivojlanishi, ishlab chiqarish hajmining ko‟payishi  va 

samaradorligining oshishi ko‟p omillarga va shu jumladan mehnat resurslari bilan 

ta‟minlanish va ulardan  foydalanish darajasiga ham bog‟liqdir. 

Xo‟jalikning  mehnat  resurslari  bilan  (ya‟ni  ishchi  kuchi  bilan)  ta‟minlanish 

darajasining    tahlili  qiyoslash  usuli  orqali  amalga  oshiriladi.Hisobot  yilidagi  mavjud 

haqiqiy  ishlovchilar  sonini  talab  qilinadigan  soniga  yoki  bazis  yilidagi  soniga 

solishtirib,  ta‟minlanish  darajasi  aniqlanadi.  U  mutlaq  va  nisbiy  ko‟rsatkichlarda 

ifodalanadi. 

---

26 

 

Xo‟jalikning mehnat resurslari bilan ta‟minlanish ahvolini tahlil qilishda xodimlarni 

ishga  qabul  qilish,  ishdan  bo‟shatish  va  ularning  qo‟nimsizlik  ahvoliga  alohida  e‟tibor 

beriladi. 

Mehnat  resurslari  bilan  ta‟minlanish  darajasi  me‟yor  atrofida  bo‟lsa,  albatta  ishlab 

chiqarishga  ijobiy  ta‟sir  qiladi,  ayniqsa,  mehnat  resurslaridan  foydalanish  samarali 

bo‟lsa, ishlab chiqarishning rivojlanishiga, mehnat unumdorligining oshishiga sababchi 

bo‟ladi. 

Mehnat resurslaridan foydalanish quyidagi ko‟rsatkichlar orqali ifodalanadi: 

1.

 

o‟rtacha 1 ishlovchining bir yilda ishlagan kunlari soni (K); 

2.

 

o‟rtacha 1 ishlovchining bir yilda ishlagan soatlari soni (S); 

3.

 

Ish kunining o‟rtacha davomiyligi (D); 

4.

 

Ish vaqti fondi (soat hisobida). 

 

     Ushbu ko‟rsatkichlar orqali mehnat resurslaridan foydalanish koeffisiyentlari 

aniqlanadi va ularni  o‟zaro solishtirilib, tahlil qilinadi, xulosa chiqariladi. Mehnat 

resurslaridan foydalanishning umumlashtiruvchi ko‟rsatkichi bo‟lib, 

ish vaqti fondi

 

hisoblanadi. 

Qancha    ish  vaqti  yo‟qotilgan,  qancha  ishchi  kuchi  bo‟yicha  yetishmovchilik  sodir 

etilgan  degan  savollarga  javob  berish uchun ish  vaqti  fondidan  foydalanish  ahvolining 

tahlilini amalga oshirish zarur.