F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Fosfororganik  birikmalar

  insektoakaritsidlar  va  defoliantlar  (Fandef)  sifatida 

qo’llaniladi.  Keng  qo’llaniladigan  FOB  zalon,  fosfamid,  karbofos,  sayfos 

kabilarni  misol  sifatida  keltirish  mumkin

 

Bu  guruhdagi  ba’zi  birikmalar 

(xlorofos,  bayteks,  trixlorme-  tafos-3)  pashshalar,  chivinlar,  hayvonlarning 

ektoparazitlarini yo’qotish uchun qo’llaniladi va toksiklik bosqichi bo’yicha farq 

qiladi.  Organizmga  ular  nafas  a’zolari,  teri,  ovqat  hazm  qilish  a’zolari  orqali 

tushadi,  funktsional  kumulyatsiya  xossasiga  ega,  qator  fermentlar,  ayniqsa, 

atsetilxolin  mediatorini  parchalovchi  xolinesterazalarning  faolligini  pasayishini 

chaqiradi. 

Atsetilxolin  to’planishi  bilan  xolinoreaktiv  tizim  funktsiyasi  kuchayadi, 

muskarin-  va  nikotin  simon  ta’sir  bilan  namoyon  bo’ladi.

 

Katta  dozalari 

taxikardiya,  arterial  qon  bosimining  oshishini  chaqiradi.

 

Asab-mushak 

o’tkazuvchanlikning  kuchayishi  nikotin  simon  effekti  bilan  bog’liq  (nistagm, 

yuz,  mushaklarining  tortishishi,  qo’l,  bosh  tremori)  va  boshqalar.  Yengil  o’tkir 

zaharlanishda umumiy xolsizlik, bosh aylanishi, bosh og’rig’i, so’lak oqishi, ko’p 

terlash,  ko’ngil  aynashi,  qorin  og’rig’i,  emotsional  labillik  kuzatiladi.

 

Og’ir 

intoksikatsiyada  ko’rsatib  o’tilgan  holatlar  zo’rayadi,  ko’z  qorachig’ining 

yorug’likka  bo’lgan  reaktsiyasi  yo’qoladi,  es-hushi  buziladi,  tarqoq  talvasalar 

xuruji,  ruhiy  buzilishlar  kuzatilishi  mumkin.  Asfiksiya  sabab  o’lim  yuzaga 

---

 

405 

 

keladi. 

Fosfororganik  birikmalar  bilan  surunkali  intoksikatsiya  bosh  aylanishi, 

xotiraning buzilishi, kuchli toliqish bilan harakterlanadi, nistagm, qo’llar tremori 

kuzatiladi.  Qator  sindromlar  ajratiladi  -  astenik,  vestibulyar,  gipotalamik  va 

boshqalar. Tezda bradikardiya, gipotenziya, o’t yo’llari diskineziyasi rivojlanadi, 

buyraqlar funktsiyasi buziladi. 

Davriy tibbiy ko’riklarda qonda xolinesteraza faolligi aniqlanadi, umumiy qon 

va  peshob  tahlili  tekshiriladi.  Fosfororganik  birikmalar  bilan  zaharlanishga 

shubha  qilinganda  Kvika-Pitel  sinamasi,  qand  bilan  yuklama,  vegetativ  tomir 

sinamasi, EKG va EEG ni o’tkazish, elektromiografiya, qon zardobi oqsil spektri, 

qand, qoldiq azot bosqichsini aniqlash

 

maqsadga muvofiq.