Toshkent davlat sharqshunoslik instituti ―Sharq tillarini o‗qitish metodikasi va pedagogika‖ kafedrasi

U  aqlning  rivojlanish  bosqichlarini
ishlab 
chiqqan.  Mushoxada  bilan  idrok  qilishning  birinchi  bosqichi  aqliy  kategoriyalarini 
tushuntirishdir.  Ikkinchi  bosqich  ikki  xil  fikrniidrok  etishdir.  Aqliy  rivojlanishning  uchunchi 
bosqichiga o‗zlashtirilgan fikrlarniidrok etish bilan erishiladi. Shunda uni xaqiqiy aql deyiladi. 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aqlning rivojlanish bosqichlari 
Ibn Sino
 aql deganda insonning tug‗ma iste‘dodini, shuningdek, tajriba asosida va bilish 
jarayonida  shakllanadigan  fikrlash  qobiliyatini  tushunidi.  Aqlniinsonning  birlamchi  tug‗ma 
sog‗lom  fikrlashi,  yaxshi  va  yomon  ishlarni  vujudga  keltiradigan,  farqlantiradigan  kuch,  deb 
ta‘riflaydi.  Inson  aql  yordamida  narsalar  va  xodisalarni  taxlil  qiladi,  umumlashtiradi  xamda 
ularning eng yaxshilarini tanlaydi, deb uqtiradi. U aqlniikki kategoriyaga ajratadi. 1)-nazariy aql 
bo‗lib, borliqdagi umumiy narsalarning moxiyatiniidrok etishdir 2)-amaliy aql bo‗lib, uyumlarni 
tanlashda turtki sifatida ko‗rinadigan qobiliyatdir.     
A.  Avloniy,  ilm-tarbiya  jarayonida  o‗zlashtiriladi  va  yaxshini  yomondan,  ezgulikni 
yovuzlikdan,  joizni  najoizdan  farqlash  imkonini  beradi,  deb  xisoblaydi.  U  tarbiya  bilan 
ta‘limning birligi muammosiniishlab chiqadi.  
X.X.  Niyoziy  o‗z  tadqiqotlarida  tovushli  savod  o‗qitish  metodiniishlab  chiqqan.  Uning 
tadqiqotidagi  asosiy  g‗oya  o‗qitish  va  tarbiyalashga  kompleks  yondoshish,  yoshlarning  aqliy, 
axloqiy va estetik tarbiyasini o‗zaro bog‗liq xolda amalga oshirishdan iborat edi.  
Yuqoridagi  asarlarning  nomlaridan  va  pedagogik  fikrlardan  ayon  bo‗ladiki,  mazkur 
mualliflar didaktikaga o‗qitish  san‘ati  sifatida, shuniigdek,  o‗ziga  xos  amaliy ko‗nikma  sifatida 
qaraganlar.