Navoiy davlat konchilik instituti

III  b
osq
ich
 
Yaku
n
iy 
b
osq
ich
 
( 10daq
) 
Yakunlash: 
O‘quvchilarni  amaliy  mashg‘ulot  bo‘yicha 
baholarini e‘lon qiladi. 
Kelgusi  kasbiy  faoliyatlarida  bajargan 
ishlarining 
ahamiyati 
va 
muhimligiga 
o‘quvchilar e‘tiborini qaratadi.  
Kelgusi 
mashg‘ulot 
mavzusi 
bilan 
tanishtirib, uyga vazifa beradi. 
 
Tinglaydilar 
 
 
Topshiriqni yozib oladilar 

---

O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTAMAXSUS 
TA‟LIM VAZIRLIGI 
NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI HUZURIDAGI 
 UCHQUDUQ SANOAT TEXNIKUMI 
 
ISHLAB CHIQARISH TA‟LIMI USTASI 
Nayzabeyeva Qunduz Nurgaziyevnaning 
 
“Elektr energiyani ishlab chiqarish uzatish va 
taqsimlash”
   
o„quv amaliyotidan 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Uchquduq 
 

---

Kirish. 
Muqobil  (alternativ,  noan‘anaviy)  energiya  manbalari  deyilganda,  jahon  energetikasida 
qo‗llanilayotgan  energiyaning  absolyut  ko‗p  qismi  (85%)ni  ishlab  chiqara
ѐ
tgan  va 
an‘anaviy  tusga  kirib  qolgan  energiya  manbalari  –  issiqlik  va  atom  elektr  stansiyalari 
o‗rnini  egallay  oladigan  qayta  tiklana-digan  energiya  manbalari  nazarda  tutiladi.  Qayta 
tiklanuvchi  energiya  (regeneratsiyalanuvchi  energiya, 
ѐ
ki  «YAshil  energiya»)  shunday 
manbaning energiyasi hisoblanadiki, u insoniyat tasavvurida bitmas  - tugallanmas boylik 
hisoblanib,  undan  bahramand  bo‗lishning  asosiy  prinsipi  –  atrof-muhitda  doimiy  davom 
etuvchi  jara
ѐ
ndan  -  texnikada  foydalanish  uchun  oz-ozdan  olib  turishdir.  Qayta 
tiklanuvchi  energiya  (QTE)  ni  tabiiy  jara
ѐ
nlar  natijasida  doimiy  qayta  tiklanib  turadigan 
tabiat  resurslaridan  -  shamol, dar
ѐ
  suvining  oqimi,  qu
ѐ
sh nuri, dengiz sathining o‗zgarib 
turishi va geotermal issiqlikdan olinadi.  
YAqin  o‗tmishgacha  (2001  yil)  butun  dunyoda  sanoat  miqyosida  energiyadan 
foydalanishning  86,41%  ni  qazib  olingan  organik  yoqilg‗ini  yoqish  va  atom  energiya 
evaziga  erishilgan  bo‗lib,  qolgan  qismi  yonuvchi  qayti  tiklanadigan  energiya  (o‗tin) 
manbalari  (10,76%),  GES  (2,31%),  geotermal  (0,43%),  shamol  (0,05%)  va  qu
ѐ
sh 
energetikasi  (0,04%)  hissalariga  to‗g‗ri  kelgan  [1]  bo‗lsa,  2006  yilga  kelib,  dunyoda 
foydalanilgan energiyaning 18% ini QTE  manbalari hisobiga olindi [12], (uning 13% ini 
biomassa  -  «o‗tin»  tashkil  etdi),  2015  yilda  bu  ko‗rsatkich  19,3  %  ga  etdi  (biomassa 
hissasi  har  yili  qisqarib  bormoqda,  shamol  va  qu
ѐ
sh  energiyasidan  foydalanish  keskin 
ortib  bormoqda).  Evropa  ittifoqida  QTE  manbalari  ishlab  chiqargan  energiya  2004-2013 
yillarda  14%  dan  25%  ga  ortdi.  SHamol  va  qu
ѐ
sh  energiyalaridan  foydalanish  AQSH 
energetika  vazirligi  ma‘lumotiga  ko‗ra  bu  mamlakatda  2025  yilga  kelib  35%  ga  etishi 
kutilmoqda.  Ushbu  mf‘ruza  matnida  amaldagi  elektr  tarmog‗iga  elektr  energiya  uzatib 
ishlaydigan (avtonom bo‗lmagan) stansiyalar ko‗rilishi sababli, biomassani 
ѐ
qib ishlovchi 
hamda O‗zbekiston tabiatida dengiz va geotermal manbalar bo‗lmaganligi uchun bunday 
energiya manbalari bilan ishlaydigan stansiyalar keltirilmagan.  
«Qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalari.  O‗zbekiston  sharoitida  ishlab  chiqarish  va 
ishlatish»  kitobi  shamol,  kichik  (mini-  va  mikro-)  gidravlik  elektr  stansiyalar  va  qu
ѐ
sh 
elektr  stansiyalarining  tadqiqoti  bilan  mashg‗ul  bo‗lgan  hamda  ularni  loyihalash,  ishlab 
chiqarish, montaj va ekspluatatsiya qilish bilan shug‗ullanuvchi mutaxassislar va talabalar 
uchun mo‗ljal-langan.