Biokimyo pmd

Oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi

Ba’zi oqsil molekulalari bir necha polipeptid zanjirdan iborat bo‘lib,

ular subbirliklar yoki protomerlar deb nomlanadi. Har bir protomer

o‘ziga xos birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi strukturalariga ega.

Protomerlar va ular qismlarining bir-biriga nisbatan fazoda

joylashuvi oqsil molekulasining to‘rtlamchi strukturasi deb nomlanadi.

---

28

Ayrim oqsillar to‘rtlamchi strukturasida protomerlar globulyar

ko‘rinishda bo‘ladi.

8-rasm.

  Gemoglobin modeli (Perutts bo‘ycha) 

α

-zanjinlar;

β

-zanjinlar qora

Masalan: gemoglobin oqsili molekulasida polipeptid spirallari

vintsimon simmetrik holda birlashgan bo‘ladi (8-rasm).

To‘rtlamchi strukturaga gemoglobin, tamaki virusi oqsili, RNK-

polimeraza, laktatdegidrogenaza, katalaza va boshqalar ega bo‘ladi.

Demak, birgina polipeptid zanjiridan iborat bo‘lgan oqsil molekulasi

to‘rtlamchi strukturaga ega bo‘la olmaydi.

To‘rtlamchi strukturaga ega bo‘lgan oqsil molekulasiga oligomer

oqsil deyiladi. Masalan: gemoglobin molekulasi (M=64500) 4ta

subbirlikdan yoki polipeptid zanjirlaridan tashkil topgan. Bu

polipeptidlarning har biri birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi

strukturaga egadir.

To’rtta polipeptid zanjirining har ikkitasi bir xil birlamchi strukturaga

ega, shuning uchun ikkita 

α

 va  ikkita 

β

 -polipeptidlar gemoglobin

molekulasini to’rtlamchi strukturasini hosil qiladi. 

α

 -polipeptid

zanjirida 141, 

β−

polipeptid zanjirida esa 146 ta aminokislotalar qoldig’i

joylashgan. Gemoglobin oqsili globulyar konfiguratsiyada bo’ladi.