Biokimyo pmd

I reaksiya

: Atsetil-KoAning oksaloatsetat bilan qondensatsiya

reaksiyasi natijasida limon kislotasining hosil bo‘lishi. Sitratsintetaza

allosterik fermentdir. Uning manfiy effektorlari ATF va NAD.H

hisoblanadi.

II reaksiya

. Sitratning sis-akonitat orqali izotsitratga aylanishi. Bu

reaksiyani (aqonitaza) aqonitgidrataza fermenti boshqaradi. Ferment

suvni sis-akonitatning qo‘sh bog‘iga biriktirib izolimon kislotasini hosil

qiladi.

---

199

III reaksiya

. Izotsitratning a-ketoglutaratga oksidlanishi. Bu

reaksiyani izotsitratdegidrogenaza fermenti boshqaradi.

To‘qimalarda ikki xil izotsitratdegidrogenaza fermenti bo‘lib,

ulardan bittasi koferment sifatida NAD, ikkinchisi esa NADF ni tutadi.

NAD

+

 ga bog‘liq izotsitratdegidrogenaza faqatgina mitoxondriyalarda

uchraydi. NADF

+

 ga bog‘liq degidrogenaza esa mitoxondriyalarda va

sitoplazmada uchraydi. NAD

+

 izotsitratdegidrogenaza (IDG) allosterik

ferment bo‘lib, ADF ta’sirida faollashadi va bunda Mg

+2

 yoki marganets

(Mn

+2

) ionlari ishtirok etishi lozimdir. Bu ferment monomer va dimer

shaklida uchraydi. Monomer shaklidagi fermentning molekula massasi

330 000 bo‘lib, u ADF ishtirokida o‘zaro birikib (agregatsiyalanib)

dimer shakliga o‘tadi. IDG ning dimer shakli monomer shakliga

qaraganda ko‘proq faollikka egadir.

IV reaksiya

. Bu reaksiyalarda a-ketoglutaratning suksinil-KoAa

gacha oksidlanishi.

a-ketoglutarat oksidlanish yo‘li bilan dekarboksillanib suksinil-KoA

va CO

2

 ga aylanadi. Bu reaksiya piruvatning oksidlanish yo‘li bilan

dekarboksillanishiga o‘xshashdir. Reaksiyada TPF, lipoat kislota, HS-

KoA, FAD

+

, NAD

+

va a-ketoglutaratdegidrogenaza qatnashadi.

V reaksiya

. Bu suksinil-KoAning makroergik bog‘i hisobiga

substratli fosforlanishdan iboratdir.

---

200

Bu reaksiyani suksiniltiokinaza (suksinil-KoA-sintaza) fermenti

tezlashtiradi.

VI reaksiya

. Bu reaksiyada suksinat FAD tutuvchi

suksinatdegidrogenaza fermenti (SDG) ta’sirida oksidlanib fumaratga

aylanadi. SDG mitoxondriya membranasi bilan mustahkam birikkan.

U murakkab strukturaga ega bo‘lib, kichik birliklardan tuzilgan.

Molekulyar massasi 175000 ga teng, uning tarkibida gem bo‘lmagan

temir ioni bo‘lib, uning valentligi o‘zgarishi mumkin. SDG allosterik

ferment bo‘lganligi uchun fosfat, suksinat, fumarat ta’sirida faollanadi,

oksaloatsetat esa bu fermentning qonkurent ingibitori hisoblanadi.

VII

 reaksiya

. Bu reaksiyada fumarat qaytar yo‘l bilan suv biriktirib

malatga (olma kislotasiga) aylanadi. Reaksiyani fumaraza fermenti

tezlashtiradi. Fumaraza kristallik holida olingan, uning molekulyar

massasi 200000 ga teng bo‘lib, 4 ta promerdan tuzilgan. Fumaraza

stereospetsifik xossasiga ega bo‘lib uning stereoizomeri bo‘lgan

maleinat kislotasi bilan reaksiyaga kirishmaydi.

---

201

VIII reaksiya

. Bunda malat oksaloatsetatgacha oksidlanadi.

Reaksiyani malatdegidrogenaza (MDG) fermenti tezlashtiradi.

Hujayralarda MDG ning ikki xil shakli mavjuddir, ulardan biri

mitoxondriyada, ikkinchisi esa sitoplazmada bo‘ladi. Ularning

molekulyar og‘irligi bir xil bo‘lib, aminokislota tarkibi, elektroforetik

xossasi va katalitik faolligi bilan bir-biridan farq qiladi.