Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
Chog‘ishtirma tilshunoslik 17—18-asrlarda Yevropadagi va dunyoning boshqa mintaqalaridagi 
turli-tuman qarindosh tillar bo‘yicha tadqiqot materiallarining to‘plana borishi bilan yanada rivo-
jlanadi va qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning paydo bo‘lishiga zamin hozirlaydi. 
Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik 19-asr — 20-asr boshlarida, asosan, Germaniya, AvstroVengriya 
va Skandinaviya mamlakatlarida rivojlangan bo‘lsa, keyingi paytlarda bu tilshunoslik Rossiya 
(SSSR), AQSH, G‘arbiy Yevropa, Finlyandiya, Shvetsiya, Vengriya, Yaponiya, Hindiston va 
boshqalar mamlakatlarda ham taraqqiy etmoqda. Turkiyzabon davlatlarda ham Qiyosiy-tarix-
iy tilshunoslikka qiziqish kuchayib bormoqda, qarindosh va noqarindosh tillarni o‘zaro qiyosiy 
o‘rganishga, lug‘aviy, morfologik birliklarning tarixiy shakllarini aniqlashga e’tibor berilmoqda. 
Xususan, O‘zbekistonda o‘zbek-qoraqalpoq, o‘zbek-turkman, o‘zbek-qozoq, o‘zbek-tojik, o‘zbek-
rus tillarini, Qozog‘istonda qozoq-o‘zbek, qozoq-mo‘g‘ul tillarini qiyosiy o‘rganish bo‘yicha 
muayyan izlanishlar olib borilgan. 
Men ham o‘z tajribam davomida o‘quvchilarga o‘zbek va qozoq tillarini qiyosiy o‘rganish 
samarali ekanligini kuzatdim. Masalan, 5-sinf o‘zbek tili darslarida o‘quvchilarga ilk bor garam-
matik qoidalar murakkab tarzda o‘rgatiladi. Ot so‘z turkumidan boshlab o‘zbek tili grammatikasi 
o‘rgatilganda o‘quvchiga qiyoslab o‘rgatilganda tez va oson tushuncha hosil bo‘ladi.
Qozoq tili grammatikasida ot so‘z turkumi зат есім deyiladi. Yuqoridagi 
“Tarmoqlash”
usuli 
orqali ko‘rsatilgan jadvalda uning so‘roqlarini ko‘rishimiz mumkin. 
Qozoq tilida sifat so‘z turkumi сын есім deb yuritiladi. Sifat so‘z turkumini ham o‘quvchilarga
o‘rgatishda yuqoridagi kabi tushuntirilsa, o‘quvchilarda nafaqat o‘zbek tilini o‘rganishga qiziqish, 
balki, bilim, ko‘nikma va malaka ham tushunarli tarzda bo‘ladi. 
Xullas, qiyosiy grammatika o‘qituvchi va o‘quvchilarni o‘rtasidagi hurmatni yanada oshiradi 
va o‘quvchilarning nutqiy va lingvistik kompetensiyani o‘zlashtirishiga yordam beradi.