Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Nikohning qonuniy va diniy jihatlari. 

Insoniylik  nuqtai  nazaridan  qaralganda  nikoh  -  muqaddas  ishdir.  CHunki  u  halollik  asosida  qo‘shilishni 

ma’qul  deb  biladi,  nikohsiz  qo‘shilish  esa  haromlik  belgisidir.  Haromlik  ta’siri  esa  bo‘lajak  farzandlarda, 

oilaning barakali bo‘lishida o‘z salbiy oqibatlarini ko‘rsatishi mumkin. Qonun tilida nikoh bola tug‘ilishini 

qonunlashtiradigan  alohida  turdagi  xususiy  shartnomani  anglatadi.  SHariat  bo‘yicha  nikoh  shartnomaga 

o‘xshab  ketsada,  undan  farq  qilgan.  U  umurbodga  tuziladi.  SHariat  muddatli  shartlarga  yo‘l  qo‘ymagan. 

Agar  nikoh  ahdida  muddatli  shartlarga  ma’lum  hafta,  oy  yoki  yilga  yo‘l  qo‘yilgan  bo‘lsa,  bunday  nikoh 

haqiqiy  emas  deb  sanalgan.  SHariat  bo‘yicha  nikohdan  o‘tish  uchun  nikohdan  o‘tuvchilardan  bir  qator 

shartlarga  rioya  qilish  talab  etilgan.  Ular:    birinchidan-nikohdan  o‘tuvchilarning  o‘zaro  roziligi;  

ikkinchidan-nikoh  yoshiga  to‘lish;    uchinchidan-nikohni  guvohlar  ishtirokida  tuzish;    to‘rtinchidan-kelin 

uchun qalin va mahr to‘lash;  beshinchidan-diniy e’tiqod birligi;  oltinchidan-nikohdan o‘tadiganlar  yaqin 

qon - qarindosh bo‘lmasligi;  ettinchidan-tabaqa bo‘yicha tenglik;  sakkizinchidan-nikohdan o‘tivchilarning 

ruhiy  jihatdan  sog‘lom  bo‘lishi  lozim.  SHariat  bo‘yicha  nikoh  yoshi  ug‘il  bolalar  uchun  12  yosh,  qizlar 

uchun 9 yosh belgilangan. SHunda o‘g‘il bolalar jinsiy jihatdan voyaga etgan bo‘lishlari lozim. Amalda esa 

o‘g‘il bolalar-14, qizlar-12  yoshga to‘lganda nikoh tuzilgan. SHariat  bo‘yicha nikoh  ahdini tuzish vaqtida 

albatta  ikki  kishi  guvohlikka  o‘tishi  lozim.  Guvohlikka  o‘tishga  qo‘yilgan  shaxslar  nikoh  ahdini 

tuzuvchilarning o‘zaro roziligini o‘zlari bir vaqtning o‘zida eshitgan bo‘lishlari lozim edi. SHariat bo‘yicha 

nikoh ahdini tuzishning navbatdagi sharti ajratilgan mahrni berishdan iborat bo‘lgan. Bu siz nikoh haqiqiy 

emas,  deb  sanalgan.  Mahr  kuyov  tomonidan  kelinga  berilib,  uy-joy  va  sepdan  iborat  bo‘lgan.  Har  bir 

hududda  mahr,  qalin  hajmlari  har-xil  bo‘lgan.  SHariat  bo‘yicha,  faqat  islom  diniga  mansub  bo‘lgan 

shaxslargina  o‘zaro  nikoh  tuza  olgan.  Agar  ayol  boshqa  dindan  islom  diniga  o‘tsa,  u  bilan  nikoh  qurish 

mumkin  edi.  Qur’oni  karimning  “Niso”  (4)-surasinin  22-24-oyatlarida  nikoh  taqiqlangan  hollar  batafsil 

                                                           

54

 Rizouddin ibn Faxruddin. Оila, -Т.: “Мehnat”, 1991, 7-bet 

---