Sh. Sodiqova

Jismoniy  mashqlar 
deganda,  jism oniy  tarbiya  qonuniyatlari  v a   v a zi­
falari  bilan  b o g iiq lik d a   m axsus  tashkil  etiluvchi  ham da  ongli  ravishda
72

---

bajarishga  qaratilgan harakatlar y ig ‘indisi tushuniladi.  Jism oniy  m ashqlar- 
ga  ta s n if  etishga  doir  xilm a-xil  y o ndashuvlar  m avjud  b o ‘lib,  k o ‘proq 
um um lashgan ta sn if o ‘zida gim nastika,  o ‘yin,  sayr k abilam i  qam rab oladi.
P ed ag o g ik   n u q tay i  n azard an  
gim nastika
  o rg a n izm g a  nafis  ta ’sir  etish 
y o k i  uning  alo h id a  tiz im   v a  fu n k siy alarin i  riv o jla n tirish   im k o n iy atin i 
beradi.  G im n astik an in g   asosiy,  g igienik,  sp o rtg a  oid,  badiiy,  ishlab 
ch iq arish g a  doir,  tibbiy tu rlari  m avjud.  M a k tab g a ch a ta 'lim  m u assasalari 
o 'q u v   dasturlari  bilan  b o g ‘liqlikda  ta rb iy a la n u v c h ilar  asosiy  gim n astik a 
(narsa b u y u m lar va n arsa b u y u m larsiz b ajarilad ig an  um u m iy  riv o jlan ish g a 
doir  m ashqlar,  sakrash,  yugurish,  elem en tar  ak ro b atik   m ash q lar)  b ilan  
sh u g 'u llan ish la ri  lozim .
О ‘y in
  b o lan in g   jism o n iy   kuchini,  q o ‘llarining  qattiqligini,  qad- 
q o m atin in g   tik lig in i,  ishonchli  k o ‘zlarni  rivoj lan tirish g a  x iz m a t  qilib, 
u n d a  o ‘tk ir  zehn,  to p q irlik ,  tash ab b u sk o rlik   kabi  sifatlam i  tarb iy alay d i. 
O 'y in n in g   tarbiyaviy  aham iyati  k atta  b o ‘lib,  b o la lard a  g ‘a m x o ‘rlik, 
o 'z   ja m o a si  u ch u n   q a y g 'u rish ,  b irg alik d ag i  h arak a tla n ish d an   quvonish, 
d o ‘stlik  v a   o ‘rto q lik   h issin i  k uchaytiradi.  M ak tab g ac h a t a ’lim   y o sh id ag i 
b o la lard a  asosan  ochiq  h av o d a  tashkil  etiluvchi  h arak atlan tiru v ch i 
o ‘y in lard an  fo y d alan ish  m aq sad g a  m uvofiqdir.
M ak tab g ach a  t a ’lim   y o sh id a   k e n g   q o ‘llashni  ta la b   etad ig an  jism o n iy  
m ash q la rd an  y an a  biri  s m rd ir.  S ayr piy o d a,  q ayiqda,  ch an ad a v a  velosi- 
p e d d a o ‘tk azilish i m um kin.  Sayr b olalarning u zoq vaqt ochiq h av o d a b o ‘- 
lib, ularn in g  so g ‘ligi v a  jism o n iy  ta ra q q iy o tig a h a r to m o n lam a ijobiy ta ’sir 
k o 'rsa ta d i.  B o lan in g   say r  v aq tid a  ochiq  h av o d a  b o ‘lishi  n a tijasid a  qon 
k islo ro d g a  t o ‘y ad i,  tem p eratu ran in g   o 'z g a rib   tu rish i,  h av o n in g   nam ligi, 
sham ol  ta 'siri  term o reg u ly a tsio n   apparatni  m ash q   qildiradi,  organizm ni 
chiniqtiradi.  B o lan in g   faolligi  oshadi,  harak atlari, jism o n iy   sifatlari tako- 
m illashadi.
Sayrni  ta sh k il  etish   v a   o ‘tk a zish d a  q u yidagi  p e d a g o g ik   talab larg a 
rio y a etish m aq sad g a  m uvofiq:
1) s a y rg a y ig ‘ilish k o ‘p vaq tn i o lm asligi, bolalarni b ir ta rtib d a k iy in ish  
va y e ch in ish g a  o ‘rg atish  kerak;
2)  sayr  shunchaki  tash k il  etilm ay,  uning  rejasig a  atro f-m u h itn i  k u za­
tish,  sport  m a sh g 'u lo tla ri,  m eh n a t  v a   o ‘y in   faoliyati  qam rab  olinishi  lo ­
zim ;
3) sayrni tashkil etish  u ch u n  z a m r jih o z la r a v v ald an  ta y y o rlab  q o ’yilib, 
b elg ilan g an  talab la rg a ja v o b   berishi  kerak;
73

---

4)  say rn in g   d av o m iy lig i  u c h -to ‘rt  soatdan  oshm asdan,  h avo  harorati 
h iso b g a olin ish i  zarur;
5)  sayrning  d av o m iy lig ig ag in a  em as,  u n in g   m azm unli  tash k il  etilishi. 
b olaga hissiy, jism o n iy   m ad ad  b era olishiga e ’tib o r qaratish lozim .
A 
_  ... 
,  . 
M aktabgacha  t a ’lim   yoshidagi  bolalar-